Tο αμερικανικό σινεμά έζησε μια μικρή επανάσταση όταν κυκλοφόρησε στις αίθουσες η πρώτη ταινία ενός άγνωστου στο ευρύ κοινό πρώην κωμικού: Το προϋπολογισμού 5 εκατ. δολαρίων φιλμ τρόμου «Τρέξε!» έκανε πάνω από 250 εκατ. εισπράξεις παγκοσμίως, κάνοντας γνωστό το όνομα του σκηνοθέτη και σεναριογράφου του Τζόρνταν Πιλ, ο οποίος λίγους μήνες μετά θα γινόταν ο πρώτος Αφροαμερικανός που θα κρατούσε στα χέρια του το Όσκαρ πρωτότυπου σεναρίου. Περισσότερο, όμως, από ένα προσωπικό success story, η περίπτωση του Τζόρνταν Πιλ αποτέλεσε ένα φαινόμενο με μετεωρικό αντίκτυπο στην ποπ κουλτούρα καθώς εκμοντέρνισε τους κανόνες του τρόμου ως είδους, ενώ παρέδωσε μια ανατρεπτική αναπαράσταση των μαύρων χαρακτήρων στη μεγάλη οθόνη, απεγκλωβισμένη από τους περιορισμούς της καθιερωμένης, λευκής, κινηματογραφικής οπτικής γωνίας. Με μια ταινία είδους, ο Πιλ δεν έθεσε απλώς αλλά τοποθετήθηκε σε καίρια ζητήματα ταυτότητας και πολιτικής, τα οποία έκτοτε δεν περνούν απαρατήρητα στο εμπορικό σινεμά.
Make horror radical again
Επιπλέον το ντεμπούτο του Τζόρνταν Πιλ ήρθε ως άμεση απάντηση στις δηλώσεις και τα tweet του Ντόναλντ Τραμπ που φλέρταραν με τον ακροδεξιό λαϊκισμό και το ρατσισμό. Η ιστορία του Αφροαμερικανού Κρις (Ντάνιελ Καλούγια) στο «Τρέξε!» (2017), ο οποίος ταξιδεύει για να γνωρίσει τους ευκατάστατους γονείς της λευκής κοπέλας του (Άλισον Γουίλιαμς) και να εγκλωβιστεί σε έναν αδιανόητο εφιάλτη, ήταν το ιδανικό αφηγηματικό όχημα για τον Πιλ ώστε να αποδομήσει το συστημικό ρατσισμό. Με εύστοχες μεταφορές και χωρίς διάθεση διδακτισμού, η ταινία αποσαφηνίζει τις αποχρώσεις της φυλετικής εκμετάλλευσης και την αποσπασματική χειραφέτηση των Αφροαμερικανών στον δημόσιο και ιδιωτικό χώρο. Αν λοιπόν το «Τρέξε!» ήταν μια συγκροτημένη αλληγορία με σαφή προσανατολισμό στην κοινωνική κριτική της, το «Εμείς» έρχεται ως μια ευρύτερης εμβέλειας παραβολή που βάζει ακόμα περισσότερες θεματικές στο στόχαστρό της.
Η αγία αμερικανική οικογένεια
Μπορεί ο χαρακτήρας του Καλούγια να ήθελε να γίνει μέλος μιας οικογένειας, εδώ όμως η κεντρική ηρωίδα, την οποία ενσαρκώνει με διαπεραστική ένταση η οσκαρική Λουπίτα Νιόνγκο, καλείται να προστατέψει τη δική της από μια παράλογη απειλή. Διότι όταν αυτή και ο σύζυγός φτάνουν στο εξοχικό τους με τα δυο τους παιδιά, βρίσκονται ξαφνικά περικυκλωμένοι από τέσσερις παράξενους ανθρώπους που φέρουν τα χαρακτηριστικά τους και απειλούν να τους δολοφονήσουν. Ο πραγματικός εφιάλτης, όμως, ξεκινά όταν συνειδητοποιούν πως το ίδιο συμβαίνει σε όλη τη χώρα.
Ο Πιλ με αυτό το απλό, αλλά πανέξυπνο εύρημα, εμπνευσμένο από το επεισόδιο «Mirror Image» της «Ζώνης του Λυκόφωτος», φέρνει στην επιφάνεια τις δύο πτυχές μιας διευρυμένης κουλτούρας φόβου. Από τη μία, οι μοχθηροί σωσίες συνιστούν εκφάνσεις του χειρότερου εαυτού των ηρώων και, από την άλλη, η αιφνίδια εμφάνισή τους αποτελεί μεταφορά της έννοιας του μπαμπούλα. Δηλαδή του άγνωστου πολυπρόσωπου κακού, που μπορεί να εμφανιστεί ανά πάσα στιγμή. Ο Πιλ θέλει ο θεατής να μπει στη θέση των ηρώων και να αναρωτηθεί αν έξω από τη σκοτεινή αίθουσα επιτρέπει στον εκάστοτε «μπαμπούλα» να ορίζει τη ζωή του.
Δεξιοτέχνης της ατμόσφαιρας
Όσο καλά και εάν ξέρει να εξισορροπεί τους συμβολισμούς, τις μεταφορές και τα πολύπλοκα νοήματα πίσω από τη συμπεριφορά των ηρώων του, το ταλέντο του Πιλ εκφράζεται απόλυτα στον απαράμιλλο τρόπο με τον οποίο χειρίζεται την ατμόσφαιρα μιας σκηνής. Στο πέρας ακόμα και του ίδιου πλάνου μπορεί το ύφος μιας σκηνής να μεταβληθεί οργανικά από ατόφια τρομακτικό σε εντελώς ξεκαρδιστικό, χωρίς να γίνει αισθητή καμία παραφωνία σε αυτήν την απότομη αλλαγή τονικότητας. Ο Πιλ μιλάει άπταιστα την κινηματογραφική γλώσσα και γνωρίζει ενδελεχώς τους κανόνες των ειδών που υιοθετεί στις ταινίες του. Έτσι χρειάζεται μόλις ελάχιστες ανεπαίσθητες σκηνοθετικές κινήσεις για να πετύχει τις συναισθηματικές εναλλαγές που επιθυμεί, την ώρα που ο θεατής αδυνατεί να τραβήξει τα μάτια του από την οθόνη.
Ο Πιλ είχε την ευκαιρία να τελειοποιήσει αυτήν την τεχνική στα ασύλληπτης πρωτοτυπίας σκετς που έστηνε με τον συνεργάτη του Κίγκαν Κι, στη χιουμοριστική εκπομπή «Key and Peele» του Comedy Central. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το «Hall of Mirrors», το οποίο ξεκινά με τον Κι σε ρόλο ντετέκτιβ να εισέρχεται σε δωμάτιο καθρεφτών, αναζητώντας ένα διεστραμμένο δολοφόνο που ενσαρκώνει ο Πιλ. Το στιλιζάρισμα και η υποβλητική ατμόσφαιρα κάνουν πολύ καλά τη δουλειά τους στο να εκτοξεύσουν το σασπένς. Όλα όμως εξανεμίζονται άμα τη εμφανίσει του μεταμφιεσμένου Πιλ, ο οποίος σε απόσταση αναπνοής από τον Κι, επιμένει να του ικανοποιήσει ένα παιδιάστικο καπρίτσιο. Το «Hall of Mirrors» κρύβει ακόμα μία σύνδεση με το «Εμείς», όχι αισθητική αυτήν τη φορά, μιας και σε αυτό υπάρχει επίσης μια σκηνή ανατρεπτικού κυνηγητού σε ένα δωμάτιο με καθρέφτες.
Προς ένα νέο αφροαμερικανικό σινεμά;
Ο Τζόρνταν Πιλ ηγείται άτυπα ενός νεανικού ρεύματος μαύρων σκηνοθετών, οι οποίοι αλλάζουν τους όρους του κινηματογραφικού παιχνιδιού. Η εποχή που ο Σπάικ Λι έδινε μοναχικό αγώνα για την κινηματογραφική εκπροσώπηση των μαύρων έχει περάσει, ευτυχώς, ανεπιστρεπτί. Με αφετηρία το «Τρέξε!» και συνδετικό κρίκο τον ταλαντούχο ηθοποιό Λάκιθ Στάνφιλντ, είδαμε πέρσι το εικονοκλαστικό «Sorry to Bother You» (Μπουτς Ράιλι), ένα τολμηρό μεταμοντέρνο δράμα που επιτίθεται σε όσους ακόμη αγνοούν το φυλετικό ζήτημα στις ΗΠΑ. Έπειτα, δεν πρέπει να παραγνωρίσουμε την επίδραση του «Black Panther» στο ευρύ κοινό και τη θερμή υποδοχή που επιφύλαξε σε ένα μαύρο υπερήρωα. Το υπερηρωικό blockbuster φέρει την υπογραφή του ταλαντούχου Ράιαν Κούγκλερ, ο οποίος είχε ήδη θίξει κινηματογραφικά την (αστυνομική) βία που στερεί αναίτια ζωές Αφροαμερικανών («Μια Στάση πριν το Τέλος»), προτού προσθέσει ένα αναπάντεχα καλογραμμένο κεφάλαιο στο franchise του Ρόκι Μπαλμπόα («Κριντ: Η Γέννηση Ενός Θρύλου»). Ακόμη, δεν είναι τυχαίο πως φέτος ο Σπάικ Λι κέρδισε το πρώτο του Όσκαρ με μια αδιαπραγμάτευτα πολιτική ταινία, την «Παρείσφρηση» (πρωτότυπου σεναρίου), με τον Πιλ να εκτελεί χρέη παραγωγού. Η παραπάνω τάση χτίζεται αργά και μεθοδικά, παρεισφρέει σε νέα κινηματογραφικά είδη, φτιάχνει πρωτότυπο περιεχόμενο και προτείνει εναλλακτικές ερμηνείες της πραγματικότητας, δείχνοντας πως έχει πολλά ακόμη να δώσει στην οθόνη.
Περισσότερες πληροφορίες
Εμείς
Τριάντα χρόνια ύστερα από ένα γεγονός που την είχε τραυματίσει ως παιδί η Αντελαΐντ επιστρέφει με τον άντρα και τα δύο παιδιά της στη Σάντα Κρουζ, όπου το βράδυ εισβάλλουν απροειδοποίητα στο σπίτι τους τέσσερις… σωσίες τους.
