50 χρόνια μετά την εξέγερση που κλόνισε το πολιτικό-οικονομικό κατεστημένο ανακαλύπτουμε τα παραγνωρισμένα γαλλικά σινε-μανιφέστα των ‘60s που εμπνεύστηκαν από αυτήν.
«Σας μιλάω για αλληλεγγύη και εσείς συζητάτε για κοντινά πλάνα και τράβελινγκ! Είστε ηλίθιοι!»
Το ημερολόγιο έδειχνε 17/5/1968 όταν κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ των Κανών ένας ωρυόμενος Ζαν Λικ Γκοντάρ ξεστόμιζε την παραπάνω φράση ζητώντας τη διακοπή της διοργάνωσης. Πλάι του βρίσκονταν, ανάμεσα σε πολλούς άλλους, οι έτεροι κορυφαίοι σκηνοθέτες Φρανσουά Τριφό, Λουί Μαλ, Κλοντ Λελούς και Ρομάν Πολάνσκι, απαιτώντας να κλείσουν οι προβολείς στην Κρουαζέτ. Είχαν ήδη περάσει δύο εβδομάδες έντασης με διαδηλώσεις, βίαιες συγκρούσεις φοιτητών με την αστυνομία, απεργίες που είχαν παραλύσει τη Γαλλία και η σε πλήρη ανάπτυξη εξέγερση βρισκόταν στο απόγειό της. Ήταν καιρός να δείξει το σινεμά το πολιτικό του πρόσωπο, να αφήσει τα πλατό και να βγει με τις κάμερες στους δρόμους.
Τα γεγονότα που ξεκίνησαν τη δεύτερη μέρα του Μάη και διήρκησαν ως το τέλος του αποδείκνυαν πως μια επαναστατική προοπτική ήταν εφικτή και έξω από τη μεγάλη οθόνη. Οι ταινίες που είχαν προηγηθεί, των Γκοντάρ, Τριφό, Αλέν Ρενέ, Ζακ Ριβέτ και πολλών ακόμα, είχαν ήδη θέσει τα θεμέλια μιας διαφορετικής θέασης της πραγματικότητα επηρεασμένες σε μεγάλο βαθμό από τον σπουδαίο θεωρητικό του σινεμά και συνιδρυτή του ιστορικού περιοδικού Cahiers du Cinema, Αντρέ Μπαζέν.
Η εικονοκλαστική και εγγενώς πολιτική σκηνοθεσία τους, που έγραφε από την αρχή τους κανόνες του σινεμά με την πρωτοποριακή χρήση των εργαλείων του σε ταινίες όπως τα «Με Κομμένη την Ανάσα» (Ζαν Λικ Γκοντάρ, 1960) και «Πέρυσι στο Μάριενμπαντ» (Αλέν Ρενέ, 1961), είχε άμεση επίδραση στους νέους των '60s. Εξάλλου εκείνοι πρωταγωνιστούσαν στις ταινίες της νουβέλ βαγκ - θυμηθείτε τον Ζαν Πιερ Λεό στις ταινίες του Φρανσουά Τριφό («400 Χτυπήματα» / το απόσπασμα «Antoine et Colette» στο «L'amour a vingt ans») - και έβλεπαν τον εαυτό τους στη φιλμογραφία ενός νέου, «δικού τους» ρεύματος που ερχόταν να αντικαταστήσει το παλιό. Λίγο πολύ όπως και εκείνοι οι οποίοι επιδίωκαν να αποκαθηλώσουν το απαρχαιωμένο πολιτικό καθεστώς που εκπροσωπούσε ο πρόεδρος και στρατηγός Σαρλ ντε Γκολ.
Τα πρωτοφανή γεγονότα εκείνου του Μάη, που έφεραν τη Γαλλία στο χείλος της κοινωνικής επανάστασης, δεν επηρέασαν ευδιάκριτα το εγχώριο σινεμά, αλλά ώθησαν τους σημαντικότερους κινηματογραφιστές του σε μια νέα θεώρηση της θέσης τους εντός του. Ο Γκοντάρ αποκήρυξε τις ταινίες που είχε γυρίσει ως τότε, και αφοσιώθηκε στη δημιουργία «πολιτικών ταινιών με πολιτικό τρόπο» σχηματίζοντας την κολεκτίβα «Τζίγκα Βερτόφ», η οποία δανείστηκε τον όνομά της από τον πρωτοπόρο σοβιετικό κινηματογραφιστή.
Το αποτέλεσμα ήταν φιλμ όπως το «Μια Ταινία σαν τις Άλλες» (1968), με επίκεντρο την αντιπαράθεση «επαναστατημένων» φοιτητών με τους εργάτες ενός εργοστασίου αυτοκινήτων, και το περίφημο «Cinetracts» (1968). Ένα ντοκιμαντέρ που απαρτίζεται από 41 αποσπάσματα διάρκειας 2'-3', σκηνοθετημένα από εννέα διαφορετικούς σκηνοθέτες, τα οποία καταγράφουν απεργίες και γεγονότα κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του Μάη. Ανάμεσα στους συμμετέχοντες βρίσκουμε δύο δημιουργούς οι οποίοι παρά το ξεχωριστό τους κινηματογραφικό στίγμα και την ευαισθητοποίησή τους σε επίμονα κοινωνικά ζητήματα παρέμειναν στη σκιά των υπόλοιπων της νουβέλ βαγκ. Ήταν ο Κρις Μαρκέρ και ο Φιλίπ Γκαρέλ.
Ως πρώην δημοσιογράφος, ο Μαρκέρ ανέπτυξε ένα ιδιαίτερο στιλ ντοκιμαντέρ που συχνά είχε τη μορφή ενός γράμματος ή μιας έκθεσης. Με δύο αριστουργήματα στο ενεργητικό του, το δυστοπικό μικρού μήκους sci-fi «La Jetee» (1962) και αργότερα το πειραματικό «Χωρίς Ήλιο» (1983), ο βαθιά πολιτικοποιημένος δημιουργός θα ενασχολούταν με θέματα επικαιρότητας σε όλη τη φιλμογραφία του. Έτσι, άθελά του είχε ήδη καταγράψει το παλμό της γαλλικής κοινωνίας που σιγόβραζε πριν το ξέσπασμα της εξέγερσης, μετά και την παρέμβαση του στρατού στον αγώνα ανεξαρτησίας της Αλγερίας και τον πόλεμο στη χερσόνησο της Ινδοκίνας, με τις ταινίες «Ο Όμορφος Μάης» (1963) και «Μακριά από το Βιετνάμ» (1967), αντίστοιχα. Για το τελευταίο φιλμ, μάλιστα, συνεργάστηκε με τους Ζαν Λικ Γκοντάρ, Αλέν Ρενέ, Κλοντ Λελούς και τους σπουδαίους ντοκιμαντερίστες Γιόρις Ίβενς και Γουίλιαμ Κλάιν.
Όπως «απαιτούσε» η εποχή, είχε ιδρύσει και εκείνος τη δική του σινε-κολεκτίβα στην οποία ένιωσε ηθική υποχρέωση να αφοσιωθεί εξολοκλήρου μετά το Μάη του '68. Ήταν τότε που ολοκληρώθηκε το προφητικό όπως αποδείχθηκε ντοκιμαντέρ «Τα Ξαναλέμε Σύντομα, Ελπίζω», στο οποίο καταγράφηκε η μαχητική απεργία των εργατών στο εργοστάσιο Ροντιασέτα το 1967, που έμοιαζε σαν πρόβα τζενεράλε για όσα θα συνέβαιναν μερικούς μήνες αργότερα.
Απέναντι στα μανιφέστα των παραπάνω έχουμε τον Φιλίπ Γκαρέλ, το πουλέν τότε της νουβέλ βαγκ. Στα 20 του το 1968, ο πατέρας του διάσημου Γάλλου ζεν πρεμιέ Λουί Γκαρέλ ήταν ο αντιδραστικός νέος που αμέσως μετά την πρώτη του μεγάλου μήκους («Marie pour Memoire», 1967) δήλωνε ότι «μία ταινία δεν έχει καμία αξία αν δεν έχει την επίδραση ενός τούβλου που σκάει πάνω σε έναν κινηματογράφο». Λίγο αργότερα τα λόγια του θα έβρισκαν ανταπόκριση στους δρόμους του Παρισιού.
Ο Μάης του '68 είχε βαθιά επίδραση στο ψυχισμό του Γκαρέλ και παρόλο που βγήκε και εκείνος στους δρόμους να κινηματογραφήσει τις συγκρούσεις, με τα αποτελέσματα να αποτυπώνονται στη μικρού μήκους «Actua I» (1968), οι εσωτερικές του σινε-αναζητήσεις αποδείχθηκαν παραισθητικές και πυρετώδεις.
Δημιούργησε και εκείνος τη δική του κινηματογραφική ομάδα (Zanzibar), παίρνοντας το όνομα της Ζανζιβάρης που τελούσε υπό μαοϊκό καθεστώς, και η οποία χρηματοδοτήθηκε από την πλούσια κληρονόμο Σιλβίνα Μπουασονά. Μαζί θα δημιουργούσαν μια σειρά από παράξενες πειραματικές και αυστηρά αντι-εμπορευματικές ταινίες, οι οποίες είναι δυσεύρετες σήμερα και οι οποίες επιδίωξαν να συνδυάσουν την υψηλή αισθητική με το ποιητικό ύφος και τη ριζοσπαστική πολιτική με μια ανεπιτήδευτη σκηνοθεσία.
Αν και τελικά αμφίβολης ποιότητας, αυτές οι ταινίες είναι σίγουρα τολμηρές και ενδεικτικές για τη διάθεση αναζήτησης ενός νέου πεδίου κινηματογραφικής έκφρασης. Είναι ταυτόχρονα ενδεικτικό της εποχής πως μία από αυτές τις ταινίες, το «Κρεβάτι της Παρθένου» (1970), ένα φιλμ του Γκαρέλ με πρωταγωνιστές τον Ιησού και τη Μαρία Μαγδαληνή με φόντο τη μαροκινή έρημο, φημολογείται πως γυρίστηκε εξολοκλήρου υπό την επήρεια LSD.
Η πολύπλευρη κληρονομιά που μας αφήνει ο Μάης του '68 αναδεικνύει, όσων αφορά το σινεμά τουλάχιστον, την άμεση σχέση των δημιουργών με τα όσα συνέβαιναν γύρω τους. Η επικαιρότητα έθρεφε την έμπνευσή τους και δημιούργησε την απόλυτη ανάγκη να αποδοθεί με μια πρωτότυπη, και συχνά αντισυμβατική, ματιά ένας διαφορετικός τρόπος πρόσληψης της πραγματικότητας, με τη φαντασία να μην έρχεται μόνο στην εξουσία, αλλά και στη μεγάλη οθόνη.
