«Ο κύριος Ζάνουκ δεν είναι διαθέσιμος καθημερινά μεταξύ 4 και 4.30 μ.μ.» Αυτός ο άγραφος νόμος ίσχυε σε όλη την περίοδο που ο επιφανής παραγωγός Ντάριλ Φ. Ζάνουκ ήταν επικεφαλής της 20th Century Fox στις δεκαετίες του '40 και του '50. Ήταν ένας «κομψός» τρόπος να γνωρίζουν οι εργαζόμενοι του στούντιο πως εκείνες τις ώρες το αφεντικό περνούσε... ποιοτικό χρόνο στον καναπέ του γραφείου του με νεαρές γυναίκες που διεκδικούσαν μια ευκαιρία στη βιομηχανία του θεάματος. Στην πραγματικότητα όμως ήταν ένας ευφημισμός για τη σεξουαλική τους εκμετάλλευση, κάτι που όλοι γνώριζαν μα κανείς δεν ανέφερε ανοιχτά μέχρι το θάνατο του παραγωγού.
Έως τότε, ο Ζάνουκ απολάμβανε τη φήμη μιας επιχειρηματικής διάνοιας, γινόταν αποδέκτης βραβείων Όσκαρ (τριών συγκεκριμένα) και διατηρούσε ένα κοσμικό δημόσιο προφίλ. Στα βήματα του ανθρώπου που καθιέρωσε την πρακτική του «casting couch», ο Χάρβεϊ Γουάινστιν, το μυαλό πίσω από την αυτοκρατορία της Miramax, στάθηκε λιγότερο τυχερός και ένα δημοσίευμα της New York Times ήταν αρκετό για να γκρεμίσει συθέμελα όχι μόνο τη δική του καριέρα, αλλά και πολλών ακόμα μελών της βιομηχανίας που εκμεταλλεύονταν τη θέση τους εις βάρος των γυναικών συνεργατών τους. Και αυτό φαίνεται να είναι μόνο η αρχή.
Το γαϊτανάκι των καταγγελιών
Γκουίνεθ Πάλτροου, Ρόουζ ΜακΓκόουαν, Αντζελίνα Τζολί και Λεά Σεϊντού είναι μόλις τέσσερις από τις συνολικά 79 (!) γυναίκες ηθοποιούς και βοηθούς του Χάρβεϊ Γουάινστιν οι οποίες τον καταδίκασαν για σεξουαλική παρενόχληση ή και βιασμό κάποια νύχτα που τις προσκάλεσε για «επαγγελματικό ραντεβού» σε δωμάτιο ξενοδοχείου, όπου τις υποδέχθηκε μονάχα με το μπουρνούζι του απαιτώντας να του κάνουν μασάζ (και όχι μόνο...). Με το που βγήκαν στη φόρα τα άπλυτα του «βασιλιά» της αμερικανικής σινε-βιομηχανίας, του ανθρώπου που βρισκόταν πίσω από κάθε lobbying των Όσκαρ, όλοι καταλάβαμε ότι το κουτί της Πανδώρας είχε ανοίξει. Παρομοίως, ο κωμικός Λούι Σι Κέι παραδέχθηκε τις καταγγελίες πέντε γυναικών ότι τις πίεζε να τον παρακολουθούν να αυνανίζεται μπροστά τους, ενώ όταν ο ηθοποιός Άντονι Ραπ («Star Trek Discovery») περιέγραψε τη σεξουαλική παρενόχληση που υπέστη στα 14 του από τον Κέβιν Σπέισι, ο οσκαρικός σταρ αποφάσισε να... βγει από τη ντουλάπα, αφήνοντας να εννοηθεί πως η ομοφυλοφιλία του ευθύνεται για την τότε συμπεριφορά του, κατορθώνοντας έτσι να φουντώσει περισσότερο τη φωτιά.
Άμεσες ήταν οι αντιδράσεις των στούντιο: η εταιρία του ίδιου του Γουάινστιν TWC τον απέλυσε, η ταινία «I Love You, Daddy» του Σι Κέι αποσύρθηκε λίγο πριν την πρεμιέρα της και η επιτυχημένη σειρά «House of Cards» με πρωταγωνιστή τον Σπέισι θα τελειώσει απότομα στην επόμενη σεζόν της. Οι συνεχείς αποκαλύψεις και οι αστραπιαίες αποφάσεις των ανώτερων executives αποδεικνύουν πως το Χόλιγουντ βασίζεται σε ένα γιγαντιαίο δίκτυο συμφερόντων, όπου αν τολμήσει κάποιος να μιλήσει κινδυνεύει με εξοστρακισμό ή αν σιωπήσει γίνεται συνένοχος στη διαιώνιση μιας εκμετάλλευσης εγκληματικών διαστάσεων. Την ίδια στιγμή το ακτιβιστικό κίνημα #metoo στέκεται αλληλέγγυο στα θύματα και διοργανώνει πορείες στο κέντρο του Λος Άντζελες. Φτάνει, όμως, αυτό για να μπορέσει να απαλλαγεί το αμερικανικό σταρ σίστεμ από τις επαίσχυντες συμπεριφορές σεξουαλικής κακοποίησης και παρενόχλησης;
Ο επαναπροσδιορισμός των (εξουσιαστικών) σχέσεων
Είναι ενδεικτικό πως η ασφάλεια που απολάμβανε ο Γουάινστιν ήταν τόσο διευρυμένη που στις αρχές του σκανδάλου πίστευε πως σύντομα θα επιστρέψουν όλα στο κανονικό. Διόλου παράξενο όταν επί τρεις δεκαετίες οι πράξεις του περνούσαν ατιμώρητες. Ο κώδικας σιωπής που επιβάλλεται στο Χόλιγουντ είναι απόρροια μας συνολικής ανδρικής κυριαρχίας στις θέσεις ισχύος, η οποία σε αυτές τις περιπτώσεις υποχρεώνει τα θύματα να λογοδοτούν και όχι τους δράστες. Ως τη σημερινή μαζική κατακραυγή, όποια γυναίκα άνηκε στα χαμηλά κλιμάκια της ιεραρχίας και μιλούσε ανοιχτά για σεξουαλική εκμετάλλευση αντιμετωπιζόταν με καχυποψία. Πρόκειται για τη χαρακτηριστική εκδήλωση ενός συστημικού σεξισμού ο οποίος αρνείται τα γεγονότα και αφήνει στο απυρόβλητο περιπτώσεις διάσημων αντρών όπως του βραβευμένου με Όσκαρ Κέισι Άφλεκ («Μία Πόλη δίπλα στη Θάλασσα») με καταγεγραμμένα περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης. Για να αλλάξουν αυτές οι συνθήκες θα πρέπει τα μέλη της ίδιας της βιομηχανίας να αναθεωρήσουν τις σχέσεις εξουσίας που τη διέπουν δίχως να επιβραβεύονται τέτοιες συμπεριφορές. Τον τρόπο περιέγραψε ξεκάθαρα ο Σεθ Ρόγκεν σε μια πρόσφατη συζήτηση του Hollywood Reporter: «Μόλις συνειδητοποίησα τι άνθρωπος είναι ο Γουάινστιν ορκίστηκα να μη συνεργαστώ ξανά μαζί του», για να συμπληρώσει ο σκηνοθέτης Τζαντ Άπατοου («Κατακούτελα»): «Είναι αυτονόητο να σέβεται κανείς τις γυναίκες, το αντίθετο είναι απλώς παρανοϊκό».
Για το επίμαχο θέμα συζητήσαμε με τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Τζον Κάρολ Λιντς («Lucky»), ο οποίος χαίρει μακράς πορείας στο αμερικάνικο σινεμά και την τηλεόραση, όταν συναντηθήκαμε στο 58ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Τον ρωτήσαμε εάν βρίσκει υποκριτικό ότι τα αμερικανικά στούντιο «νίπτουν τας χείρας τους» για τις παραπάνω υποθέσεις, δηλώνοντας ότι τόσα χρόνια δεν ήξεραν τίποτα και απολύοντας κόσμο δευτερόλεπτα μετά τη δημοσιοποίηση του ονόματός του στα media. «Δεν υπάρχει κάποιος σε αυτήν την περίσταση που θα προσπαθήσει να υπερασπιστεί κάποιον κατηγορούμενο. Και συμφωνώ με αυτό», μας λέει. Ο Αμερικανός δημιουργός συνεχίζει τοποθετώντας το ζήτημα στη σωστή καθολική του διάσταση. «Αυτό που πρέπει να καταλάβουμε είναι ότι η σεξουαλική παρενόχληση είναι κάτι που συμβαίνει σε κάθε εταιρεία και σε κάθε πόλη του πλανήτη. Ας δούμε πώς μπορούμε εμείς να το αλλάξουμε αυτό». Είναι δυνατό να εξαλειφθούν πλήρως τέτοια φαινόμενα σε ένα τόσο εξουσιαστικό περιβάλλον, όπου κάθε μικρός ή μεγάλος παράγοντας μπορεί να σου ανοίξει (ή να σου κλείσει) την πόρτα του χολιγουντιανού παραδείσου και του αμερικανικού ονείρου; Μάλλον δύσκολα. Όμως η δημοσιοποίηση αυτών των περιστατικών θα ήταν καλό να πυροδοτήσει μια καθολική συζήτηση πάνω στο γενικότερο ζήτημα της σεξουαλικής παρενόχλησης, αντιμετωπίζοντας το σοβαρότατο πρόβλημα με απόλυτη ειλικρίνεια και αφήνοντας στην άκρη υποκρισίες και παροδικές κορώνες.
