Η σκηνοθέτιδα από την Τουρκία «ευθύνεται» για τις «Γάτες της Κωνσταντινούπολης», μία από τις πιο έξυπνες και τρυφερές ταινίες της χρονιάς που μας ταξιδεύει στον αφανή τετράποδο κόσμο της Πόλης, και μας εξηγεί πως κατάφερε να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους.
Αν και έχω μεγαλώσει όλη μου τη ζωή με σκυλιά, και ποτέ με γάτες, συγκινήθηκα πολύ από την ταινία. Τι σας παρακίνησε να κινηματογραφήσετε αυτό το θέμα ως το σκηνοθετικό σας ντεμπούτο;
Είναι ένα θέμα που είχα στην καρδιά μου από την παιδική μου ηλικία. Μεγάλωσα στην Κωνσταντινούπολη και περνούσα το χρόνο μου παίζοντας με τις γάτες της γειτονιάς. Πάντα είχα στο μυαλό μου να γυρίσω μια ταινία για αυτές, την Κωνσταντινούπολη, αλλά με έναν τρόπο που θα αποκάλυπτε τις αφανείς πτυχές της πόλης και τον τρόπο που εκείνη επικοινωνεί με τους κατοίκους της. Γάτες και ανθρώπους. Επίσης, η ταινία ήταν η ιδανική δικαιολογία για περάσουμε μερικούς μήνες στην Κωνσταντινούπολη με το διευθυντή φωτογραφίας και παραγωγό μου Τσάρλι Γούπερμαν.
Σε όλη τη διάρκεια της ταινίας, παρόλο που η κάμερα επικεντρώνεται στις γάτες, αναδεικνύεται η μοναδικότητα τον ανθρώπων – πρωταγωνιστών. Πρόκειται για μία προαποφασισμένη αφηγηματική επιλογή;
Ναι, δε θέλαμε να γυρίσουμε ένα ακόμα ντοκιμαντέρ για ζώα. Μας ενδιέφερε να αφηγηθούμε κάτι ουσιαστικό και να αποτυπώσουμε τις σχέσεις ανάμεσα στις γάτες και τους ανθρώπους με φόντο τον αχανή ιστό της πόλης.
Με ποια κριτήρια επιλέξατε ποιες γάτες και ποιοι άνθρωποι θα είναι οι βασικοί χαρακτήρες;
Αρχικά ξεκινήσαμε το γύρισμα προσπαθώντας να απεικονίσουμε τι σημαίνει να «είσαι» γάτα στην Κωνσταντινούπολη. Πήγαμε για πρώτη φορά στην Κωνσταντινούπολη το 2013 για να ανακαλύψουμε τις γειτονιές της και τότε γνωριστήκαμε με τους ανθρώπους που τελικά μπήκαν στην ταινία. Την επόμενη χρονιά ντόπιοι παραγωγοί έκαναν έρευνα για τρεις μήνες ώστε να βρουν τις πιο ενδιαφέρουσες περιπτώσεις γατών. Συνολικά είχαμε πληροφορίες για 35 γάτες, κινηματογραφήσαμε 19 από αυτές για τρεις μήνες (μιας και οι γάτες δεν τηρούσαν πάντα τα ραντεβού τους) και τελικά χρησιμοποιήσαμε τις 7 που βλέπετε στην ταινία.
Όσο για τους ανθρώπους, το βασικό μας κριτήριο ήταν η ποιότητα της πληροφορίας που μπορούσαν να μας προσφέρουν για τις σχέσεις τους με τις γάτες. Έτσι έχουμε «συνηθισμένους» ανθρώπους οι οποίοι έχουν επαφή με μια συγκεκριμένη γάτα, και «ειδικούς» τους οποίους κινηματογραφήσαμε εξαιτίας της δουλειάς τους και μπόρεσαν να μας πουν ξεχωριστά πράματα για τις γάτες. Καλλιτέχνες, μουσικοί, φιλόσοφοι και πολλοί ακόμα πέρασαν μπροστά από την κάμερά μας.
Σε ένα σημείο της ταινίας αναφέρεται πως η βασική διαφορά ανάμεσα στις γάτες και τους σκύλους είναι πως οι τελευταίοι λατρεύουν τον άνθρωπο σα θεό, ενώ οι γάτες όχι. Ποια είναι η δική σας άποψη για το χαρακτήρα των γατών; Μοιάζουν με εμάς ή εμείς με εκείνες;
Μου φαίνεται ότι η αντίφαση ανάμεσα στο πώς πραγματικά συμπεριφέρονται οι γάτες και πώς οι άνθρωποι σκέφτονται για εκείνες αποδεικνύει την περιορισμένη αντιληπτική μας ικανότητα. Προσωπικά πιστεύω πως οι γάτες όπως και όλα τα ζώα έχουν ατομικά χαρακτηριστικά που ξεχωρίζουν μόνο όταν ζήσεις μαζί τους. Είναι κοντόφθαλμο να υποθέτει κανείς ότι όλες οι γάτες συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο. Έχω γνωρίσει πιστές γάτες, κάποιες που ανταποκρίνονται όταν φωνάζεις το όνομά τους ή που σε παρηγορούν όταν νιώθεις θλιμμένος, αλλά και κάποιες που είναι απλώς κακές!
Ένας από τους λόγους που τις θαυμάζω είναι γιατί έχουν εκμεταλλευτεί λιγότερο από τους ανθρώπους σε σχέση με τα σκυλιά για παράδειγμα. Οι γάτες είναι πιο κοντά στα φυσικά τους ένστικτα γι’ αυτό και μοιάζει να αντιλαμβάνονται μια θεϊκή παρουσία. Δεν έχουν ανατραφεί για να λατρεύουν τους ανθρώπους. Είναι αυτάρκεις, δεν τους έχουν ανάγκη. Βρίσκονται στο πλάι μας από καθαρά δική τους επιλογή. Αδυνατώ να κατανοήσω γιατί οι άνθρωποι δεν είναι ευγνώμονες απέναντί τους. Εάν ζούμε με την προσδοκία ότι οι καλές μας πράξεις θα μας επιστραφούν εξίσου, τότε θα απογοητευόμαστε από τη ζωή πολύ συχνά. Είναι προτιμότερο λοιπόν να αγαπάς και να δίνεσαι ανιδιοτελώς χωρίς να περιμένεις κάποιο συγκεκριμένο αντάλλαγμα.
Ποιες είναι οι προσωπικές εμπειρίες με τις γάτες;
Έχω μεγαλώσει μαζί τους και με έχουν αλλάξει ως άνθρωπο. Λόγω των επαγγελματικών ταξιδιών μου και τις πολυάσχολης καθημερινότητάς μου πλέον δε ζω με κάποια γάτα, αλλά θα μου άρεσε πολύ να φρόντιζα μία με τους γείτονές μου.
Ποιες ήταν οι δυσκολίες των γυρισμάτων στους πολύβουους δρόμους της Κωνσταντινούπολης;
Οι αδέσποτες γάτες της Πόλης νιώθουν πολύ άνετα γύρω από ανθρώπους έτσι αντιδρούσαν θετικά στη συναναστροφή τους με τους οπερατέρ μας. Αυτό όμως δε συνέβαινε και με το τηλεκατευθυνόμενο αμαξάκι που είχε ενσωματωμένη κάμερα και τις ακολουθούσε παντού. Είτε απομακρύνονταν γρήγορα είτε του επιτίθονταν! Άλλες πάλι μαγεύονταν από το μεγάλο φακό της κάμερας, και προσπαθήσουν να διατηρήσουν οπτική επαφή μαζί του για πολύ ώρα. Ίσως τον αντιμετώπιζαν σαν ένα γιγαντιαίο μάτι, φάνηκαν να απολαμβάνουν το γύρισμα με αυτόν τον τρόπο. Τις προτρέπαμε να κάνουν δράσεις, αν και στην πραγματικότητα δε χρειάστηκε να προσπαθήσουμε και πολύ. Είχαν τη δική τους ρουτίνα που τηρούσαν πιστά κάθε μέρα. Τις ακολουθούσαμε με δύο κάμερες, με διαφορετικό φακό και γωνία λήψης η καθεμία. Η «προετοιμασία» που έκανα στις γάτες πριν από κάθε λήψη ήταν να τις χαϊδεύω μέχρι οι οπερατέρ να ετοιμαστούν, και ύστερα απομακρυνόμουν αθόρυβα. Μεγαλύτερή μας πρόκληση ήταν να φτάσουμε όσο το δυνατόν πιο κοντά τους χωρίς εκείνες να πηδήξουν στην αγκαλιά μας.
