Βρεθήκαμε στο Λεωνίδιο και το φεστιβάλ Μελιτζαzz για την πρώτη πανελλαδική προβολή της ταινίας που ζωγράφισαν 125 εικαστικοί, ανάμεσά τους και δεκάδες Έλληνες. Διαβάστε τις πρώτες εντυπώσεις για το “χειροποίητο”, φιλόδοξο κινηματογραφικό εγχείρημα που θα δούμε στις αίθουσες τον Οκτώβριο.
“Για πες μου ξανά που κάνει πρεμιέρα η ταινία...” ρώτησα στο τηλέφωνο. “Στο Μελιτζαzz στο Λεωνίδιο. Θα έρθεις;” ήταν η απάντηση. Να, λοιπόν, που σε ένα άγνωστο (για μένα) φεστιβάλ, σε μια πόλη της Πελοποννήσου που δεν είχα ποτέ επισκεφτεί, έκανε πρώτη πανελλαδική προβολή το “Loving Vincent”, μια ξεχωριστή ταινία που βρίσκεται κατά την προσωπική μου άποψη ήδη στα highlights της επόμενης κινηματογραφικής σεζόν. Και η αλήθεια είναι ότι η επίσκεψη μου στο Λεωνίδιο ξεπέρασε τις προσδοκίες που είχα αρχικά.
Καταρχάς, το Μελιτζαzz είναι από μόνο του μια εμπειρία. Αποτελεί ένα φεστιβάλ που μετατρέπει για ένα ολόκληρο πενθήμερο (φέτος έγινε από τις 5-9 Ιουλίου) το κεντρικό δρόμο της ιστορικής κωμόπολης σε ένα ανοιχτό πολιτιστικό γεγονός. Κάθε μέρα στήνονται σε διαφορετικά μέρη της όμορφης περατζάδας, στην οποία έχουν στηθεί πάγκοι που προσφέρουν μελιτζάνα σε κάθε πιθανή γαστρονομική εκδοχή της (από τηγανητή μέχρι... μαρμελάδα!) δυο διαφορετικά live με ελεύθερη είσοδο, σε ένα πραγματικά ποιοτικό, πολυσυλλεκτικό πρόγραμμα που εκτείνεται από τη τζαζ μέχρι το φανκ, και από τη σόουλ μέχρι τη ρέγκε. Για παράδειγμα μέσα σε τρεις μέρες απόλαυσα από το εμπνευσμένο καμπαρέ γκοθ των εξαιρετικών Opera Chaotique μέχρι το ντουέτο-έκπληξη Gobey & P-Gial που έμπλεξαν τη ρέγκε με λούπες και ακουστικές κιθαριστικές διαδρομές... Είναι προφανές ότι ο καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ Σωτήρης Μπόλης είχε πιάσει το σφυγμό του δυναμικού κομματιού της συγκεκριμένης εγχώριας σκηνής, παρουσιάζοντας ένα line-up που θα ζήλευαν αθηναϊκά events.
Αλλά ας επιστρέψουμε στο μεγάλο γεγονός της φετινής διοργάνωσης που δεν ήταν άλλο από την πανελλαδική πρεμιέρα του “Loving Vincent” που έγινε την Παρασκευή 7/7, την ταινία που έδωσε δίκαια ένα εικαστικό τόνο στο Μελιτζαzz 2017. Όπως είπε ο νέος και δραστήριος δήμαρχος της Νότιας Κυνουρίας, Χαράλαμπος Λυσίκατος, “σκοπός ήταν να μετατρέψουμε το Λεωνίδιο σε ένα μεγάλο ατελιέ”... Και το κατάφεραν με το παραπάνω, αφού οι εκθέσεις ζωγραφικής, τα εικαστικά εργαστήρια για παιδιά και μια σειρά προβολών με ταινίες που είχαν σχετική θεματολογία έστρωσαν το χάλι για την πρεμιέρα της βιογραφικής ταινίας “Loving Vincent” που κέρδισε το βραβείο κοινού στο Ανσί.
Ένα κινηματογραφικό φαινόμενο
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να ασχοληθεί κανείς με την ταινία της Πολωνής Ντορότα Κομπιέλα και του Άγγλου Χιου Γουέλτσμαν. Πρώτα από όλα είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία ζωγραφισμένη εξολοκλήρου στο χέρι. Σύμφωνα με τους δημιουργούς της, αυτός ήταν και ο σωστότερος κινηματογραφικά τρόπος για να ξεδιπλωθεί σε ένα ατόφια εικαστικά περιβάλλον το μυστήριο του θανάτου του Βίνσεντ Βαν Γκογκ. Έτσι, αφού πρώτα γυρίστηκε η ταινία στο άδειο “πράσινο κουτί” ενός στούντιο με τους ηθοποιούς (ανάμεσά τους και σταρ όπως οι Ντάγκλας Μπουθ, Σίρσα Ρόναν και Κρις Ο' Ντάουντ) να ερμηνεύουν τους ρόλους τους σε υποτυπώδη σκηνικά, η συνέχεια άνηκε σε 125 επαγγελματίες ζωγράφους! Αυτοί ανέλαβαν να “ντύσουν” την ταινία με τις κοφτές στροβιλιστές πινελιές τους, προσπαθώντας να πατήσουν στην τεχνοτροπία του Βαν Γκογκ.
Ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι ένα μεγάλο κομμάτι του Πολωνο-Αγγλικού φιλμ ζωγραφίστηκε στην Ελλάδα, στο στούντιο Mabrida στο Κορωπί. Μάλιστα, τρεις από τους ζωγράφους που δούλεψαν για το “Loving Vincent”, οι Νίκος Κόνιαρης, Χρήστος Μαρμέρης και Πολίνα Μαυρικάκη βρέθηκαν στο Λεωνίδιο για να παραδώσουν ένα κατατοπιστικό masterclass για τις δυσκολίες και τις απαιτήσεις που έκρυβε ένα τόσο φιλόδοξο κινηματογραφικό εγχείρημα 95 λεπτών, για το οποίο χρειάστηκαν να δημιουργηθούν 65.000 καρέ ζωγραφισμένα στο χέρι. Με λίγα λόγια για κάθε δευτερόλεπτο της ταινίας δημιουργήθηκαν 12 πίνακες! Ένας τεράστιος όγκος εργασίας που τελικά άξιζε τον κόπο... Σε όλα αυτά προσθέστε ότι οι λάτρεις του Βαν Γκογκ, θα δουν στην οθόνη εκτός από μια ταινία που δανείζεται την ιδιότυπη μετα-ιμπρεσιονιστική αισθητική του, να ζωντανεύουν περίπου 30 πίνακές του (“Σταροχώραφο με κυπαρίσσια”, “Εξώστης καφενείου τη νύχτα” κ.α.), αλλά και χαρακτήρες διάσημων πορτρέτων, όπως ο Μπάρμπα Τανγκί, ο Ζοζέφ Ρουλέν και ο γιατρός Πολ Γκασέ...
Χειροποίητο αστυνομικό θρίλερ
Το “Loving Vincent” που κυκλοφορεί στις 19 Οκτωβρίου στις αθηναϊκές αίθουσες έχει το σεναριακό φορμά ενός αστυνομικού θρίλερ, το οποίο είναι βασισμένο σε 800 επιστολές που έστειλε ο Βαν Γκογκ σε φίλους και στην οικογένειά του. Το βασικό ερώτημα που διατρέχει ολόκληρη την ταινία είναι το εάν τελικά ο Βαν Γκογκ αυτοκτόνησε ή δολοφονήθηκε. Γι' αυτό και η ιστορία ξενικά ένα χρόνο μετά το θάνατο του Ολλανδού ζωγράφου, έχοντας ως αφορμή την παράδοση ενός γράμματος. Ο γιος του ταχυδρόμου Ζοζέφ Ρουλέν, Αρμάν, αναλαμβάνει να παραδώσει απρόθυμα μια επιστολή στον αδερφό του Βαν Γκογκ που μένει στο Παρίσι. Φτάνοντας εκεί, όμως, πληροφορείται ότι ο παραλήπτης είναι και αυτός νεκρός. Κάπως έτσι ξεκινά ένα ταξίδι μέχρι το Οβέρ σουρ Ουάζ, όπου άφησε την τελευταία του πνοή ο διάσημος ζωγράφος.
Την ίδια στιγμή που ο αποπροσανατολισμένος νεαρός Αρμάν ψάχνει να βρει την άκρη του νήματος στην μυστηριώδη υπόθεση της αυτοκτονίας, μια σειρά από ασπρόμαυρα φλασμπάκ φανερώνουν τα γεγονότα που σημάδεψαν τη ζωή του Ολλανδού ζωγράφου, που πέθανε φτωχός και άσημος. Ο γιος του ταχυδρόμου μιλά με ανθρώπους που γνώρισαν προσωπικά τον Βαν Γκογκ, με τον καθένα να δίνει την δικιά του εκδοχή -αλά “Ρασομόν”- των γεγονότων. Το “whodunit” δίνει σπιρτάδα στην πλοκή και αποτελεί ένα έξυπνο σεναριακό εύρημα για να ξεπεραστεί η στεγνή, ακαδημαϊκή φόρμα μιας βιογραφίας. Με το ερώτημα “αυτοκτονία ή δολοφονία” να στροβιλίζεται κατά τη διάρκεια της αφήγησης, σαν τις πινελιές του Ολλανδού βιρτουόζου, η ταινία δεν πέφτει ποτέ στην παγίδα της απλής και βαρετής εξιστόρησης γεγονότων. Αντίθετα, πιάνεται από φαινομενικά “ασήμαντα” γεγονότα για να συνθέσει το παζλ της ξεχωριστής προσωπικότητας του Βαν Γκονγκ, αλλά και θίξει ευρύτερα, σύγχρονα ζητήματα, όπως η ανοχή της κοινωνίας απέναντι στην διαφορετικότητα. Αν μάλιστα το στόρι δεν είχε φτάσει τόσο γρήγορα στο επαρχειακό Οβέρ σουρ Ουάζ και είχε κολλήσει λίγο παραπάνω στο καλλιτεχνικά οργιώδες Παρίσι του 19ου αιώνα, τότε η ταινία θα είχε αποφύγει κάποιες επαναλήψεις.
Ένας ενδιαφέρον διάλογος ανάμεσα στη ζωγραφική και το σινεμά
Σίγουρα πάντως αυτό που ξεχωρίσει στο “Loving Vincent” είναι η μοναδική τεχνοτροπία του. Το “ρέον εικαστικό σκηνικό” της ταινίας, στην αρχή φαίνεται ανοίκειο, αλλά στη συνέχεια σε τραβάει μέσα του. Κάνοντας πράξη την απλή κινηματογραφική εξίσωση που λέει ότι εάν προβάλεις δώδεκα ζωγραφικούς πίνακες το δευτερόλεπτο, το μάτι του θεατή δημιουργεί τη ψευδαίσθηση της κινούμενης εικόνας, η ταινία αποτελεί ένα μετα-σχόλιο πάνω στο κινηματογραφικό μέσο. Δηλαδή, μια αφορμή για να ανακαλύψουμε εκ νέου τα θεμέλια του σινεμά που μπήκαν την ίδια περίπου περίοδο με τον θάνατο του Βαν Γκογκ.
Διανύοντας σήμερα μια εποχή που το 3D, το CGI και ένα σωρό ακόμη εφέ προσπαθούν να πλασάρουν το σινεμά με ένα “εκμοντενισμένο” τρόπο ώστε το κινηματογραφικό προϊόν να συνεχίζει να καταναλώνεται, αυτή η εξολοκλήρου “χειροποίητη” ταινία διευρύνει τα όρια του σινεμά προς την αντίθετη κατεύθυνση, αυτής της εικαστικής παράδοσης και δημιουργίας. Χωρίς να κουράζει -κανείς από τους 500 θεατές που είδαν την ταινία στο Λεωνίδιο και σίγουρα δεν άνηκαν στην στενή σινεφίλ κοινότητα δεν κουνήθηκε από τη θέση του- και χωρίς να έχει κάποια ελιτίστικη, αφ' υψηλού προσέγγιση απέναντι στο μέσο, το “Loving Vincent” δίνει τροφή στη συζήτηση για την ουσία του σινεμά, τον ορισμό και εν τέλει για το μέλλον του. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Βασίλης Ραφαηλίδης μιλούσε για μια “μια τεχνική που έγινε τέχνη”... Αυτό είναι το σινεμά.
