Την προηγούμενη εβδομάδα κυκλοφόρησαν 11 ταινίες στις αίθουσες και αυτό δεν αποτελεί έκπληξη... Πλέον το όριο των δέκα πρεμιερών ανά εβδομάδα σπάει αρκετές φορές μέσα στη σεζόν, δημιουργώντας έτσι μια νέα κινηματογραφική πραγματικότητα. Είναι όμως αυτό καλή εξέλιξη για τους επαγγελματίες του χώρου και τους θεατές;
Το ότι η κινηματογραφική αγορά βρίσκεται σε κρίση είναι δεδομένο. Στην αυγή της νέας χιλιετίας (που την συνόδευσε η έλευση των multiplex στη χώρα μας μαζί με ανεπανάληπτες διεθνείς και ελληνικές επιτυχίες από τον «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» μέχρι την «Πολίτικη Κουζίνα») η αισιοδοξία περίσσευε, με τα νούμερα των συνολικών εισιτηρίων της χρονιάς να κινούνται πάνω από το φράγμα των 12 εκατομμυρίων. Τα πράγματα, όμως, έχουν αλλάξει από τότε… Πλέον βρισκόμαστε στις εποχές που κινούμαστε στα επίπεδα των 10 εκ. (αρκετές χρονιές πέσαμε και κάτω από αυτά), έχοντας σαν σούπερ φτωχικό ταβάνι το μέσο όρο του περίπου ενός εισιτηρίου ανά κάτοικο της χώρας –στη Γαλλία για παράδειγμα ο αντίστοιχος δείκτης αγγίζει το 4! Έστω και αν αυξήθηκαν, λοιπόν, τα εισιτήρια από τα 9,8 το 2015 στα 10 εκ. το 2016, η εικόνα της ελληνικής κινηματογραφικής αγοράς κάθε άλλο παρά ρόδινη είναι.
Από πολλούς παρουσιάζεται ως η «μητέρα του κακού» το ότι σε μια μικρή και λαβωμένη από το downloading αγορά οι εταιρείες διανομής επιλέγουν να έχουν μια πληθωρική και συνάμα εμπορικά επιθετική τακτική, σπάζοντας αρκετές φορές μέσα στη χρονιά το όριο των 10 ταινιών ανά εβδομάδα. Πέρυσι φτάσαμε στον πραγματικά εντυπωσιακό αριθμό των 372 φιλμ! Αξίζει να αναφέρουμε ότι οι ταινίες που κυκλοφόρησαν το 2016 ήταν 32 περισσότερες από ό,τι την προηγούμενη χρονιά. Οι ορκισμένοι εχθροί της υπερπροσφοράς ισχυρίζονται ότι ο θεατής αποπροσανατολίζεται από τις κατά μέσο όρο επτά κυκλοφορίες ανά εβδομάδα, για τις οποίες αδυνατεί να πληροφορηθεί επαρκώς, έτσι ώστε να του δημιουργηθεί η επιθυμία να δει την ταινία που του ταιριάζει. Και αν τελικά θελήσει να τη δει, τότε μάλλον θα έχει κατεβεί, αφού οι περισσότερες αίθουσες έχουν υιοθετήσει την πρακτική της πρεμιέρας κάθε εβδομάδα, μικραίνοντας έτσι απελπιστικά τον κύκλο ζωής κάθε ταινίας. Όμως τα προβλήματα της ελληνικής κινηματογραφικής αγοράς ούτε αρχίζουν ούτε τελειώνουν στον αριθμό των ταινιών που βγαίνουν στις αίθουσες.
Το γεγονός ότι ως χώρα κάνουμε λίγα εισιτήρια έχει πολλές και σύνθετες αιτίες. Τα πάντα ξεκινούν από το γεγονός ότι ο Έλληνας δεν βλέπει πολύ σινεμά. Ακόμη και στις χρυσές εποχές των multiplex στις αρχές των ’00s, με την ελληνική οικονομία στα χάι της και την εγχώρια και παγκόσμια mainstream παραγωγή σε πολύ υψηλότερο επίπεδο απ’ ό,τι σήμερα, ο μέσος όρος κινηματογραφικού εισιτηρίου ανά κάτοικο δεν ξεπέρασε ποτέ το 1,2 με 1,3. Ένας ιδιαίτερα χαμηλός δείκτης, που δείχνει την πραγματική δυναμική του σινεμά στη χώρα μας. Άρα, μπορεί να πει κάποιος ότι μετά από μια επταετία βαθιάς οικονομικής κρίσης, πάλι καλά που κόψαμε το 2016 δέκα εκατομμύρια εισιτήρια… Από εκεί και πέρα, πρέπει να αντιληφθούμε τις βαθιές αλλαγές που έφερε η πλήρης ψηφιοποίηση του κινηματογραφικού προϊόντος.
Digitalize it, don’t criticize it
Σε ό,τι έχει να κάνει με τη διανομή, η κατάργηση του φιλμ και η ολική επικράτηση του DCP (Digital Cinema Package) διαφοροποίησε και ταυτόχρονα απορρύθμισε την αγορά. Μπορεί οι εταιρείες διανομής να μείωσαν το κόστος τους –αφού κάθε ταινία προβάλλεται πλέον από σκληρούς δίσκους με αρχεία που ξεκλειδώνουν με ειδικά «κλειδιά»–, αλλά το κινηματογραφικό κύκλωμα έγινε σίγουρα πιο ασταθές. Ο αιθουσάρχης που πλήρωσε το μεγάλο, ειδικά για τις εποχές μας, κόστος της αντικατάστασης της μηχανής προβολής με προτζέκτορα έχει πλέον μεγαλύτερα περιθώρια κινήσεων για να καταρτίσει το πρόγραμμά του. Βέβαια, η απαλλαγή από το βάρος του φιλμ είχε και κάποιες ανεπιθύμητες παρενέργειες: η αλλαγή προγράμματος στη μέση της εβδομάδας για μια ταινία που «έκλεισε κάστρα» π.χ. είναι φαινόμενο που σίγουρα δεν βοηθάει την ψύχραιμη διαχείριση της νέας πραγματικότητας.
Βέβαια, με το ΦΠΑ στο 24% και την οικονομία να παραμένει πεισματικά κολλημένη στο ναδίρ, ακριβώς σε ποιον τομέα επικρατεί ο ορθολογισμός για να τον αντιγράψει και αυτός του σινεμά; Από την άλλη, η ψηφιοποίηση πρόσφερε την ευκαιρία στις μικρές εταιρείες να βρουν τη δική τους θέση στο χάρτη της αθηναϊκής –και όχι μόνο– διανομής. Με μειωμένο κόστος λόγω της κατάργησης της κόπιας, με τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις να τρέχουν ασταμάτητα κι έχοντας αποκτήσει το know how της αγοραπωλησίας στο φεστιβαλικό χρηματιστήριο, τα μικρά μαγαζιά που προμηθεύουν με ταινίες τις ελληνικές αίθουσες αυξήθηκαν... Και μαζί τους τα φιλμ που βλέπουμε στα ελληνικά σινεμά.
Στον αγώνα της αίθουσας
Οι μικρές εταιρείες διανομής, όπως είναι φυσικό, τζαρτζάρονται για να βρουν τις απαραίτητες «τρύπες» στο πρόγραμμα εμπορικών κινηματογράφων για να παίξουν τις ταινίες τους. Αυτό μετατρέπεται αρκετές φορές σε μια λογική «ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Και θα εξηγήσουμε πώς. Πλέον ένα σινεμά «γωνία» αρκεί για τον μικρό διανομέα προκειμένου να πάρει το εμπορικό ρίσκο να κυκλοφορήσει μια ταινία. Εξάλλου, αν δεν αρπάξει αυτός την ευκαιρία, τότε υπάρχουν άλλοι δεκαπέντε στην ουρά (κάτι σαν την εργασιακή πραγματικότητα στη χώρα μας). Κάπως έτσι φορτώνεται η εβδομάδα με 11 και 12 ταινίες κι έχουμε την κατακόρυφη αύξηση κυκλοφοριών στην Ελλάδα. Είναι τόσο κακό αυτό; Μάλλον όχι θα τολμούσα να πω. Διότι, αν με κάποιον τρόπο επιτυγχανόταν μια μείωση ταινιών ανά εβδομάδα, ποιος θα ήταν αυτός που θα την πλήρωνε; Σίγουρα οι μικρές καλλιτεχνικές παραγωγές και οι ελληνικές ταινίες, λέω εγώ.
Το 2016 είδαμε 41 ελληνικές ταινίες και 27 ντοκιμαντέρ στα σινεμά! Θα γινόταν αυτό αν δεν είχε ανοίξει το κύκλωμα διανομής; Σίγουρα όχι. Κανένας δεν λέει να βγαίνουν τέσσερις γαλλικουριές και δύο φιλμ Καζάκων σκηνοθετών στις αίθουσες κάθε εβδομάδα... Αλλά όχι να χάσουμε τον πλουραλισμό και την πολυχρωμία που έχουμε κατακτήσει. Εξάλλου, υπάρχει ένα συμπαγές, μικρό σινεφίλ κοινό που, απ’ ό,τι δείχνουν τα πράγματα, μπορεί να συντηρήσει αρκετές αίθουσες και διανομείς. Αυτό που πρέπει να γίνει είναι να δουλέψουν όλες οι πλευρές για να διευρύνουν τη βάση ανθρώπων που δεν βλέπουν απλώς κινηματογράφο –καλλιτεχνικό και mainstream–, αλλά τον έχουν εντάξει στον τρόπο ζωής τους, ως ψυχαγωγία και (γιατί όχι;) ως διασκέδαση.
Το παραπάνω κείμενο αποτελεί μια προδημοσίευση του απολογισμού της σεζόν που θα διαβάσετε στην ετήσια έκδοση “Κινηματογράφος 2016” της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου, η οποία θα κυκλοφορήσει στα βιβλιοπωλεία στον Μάιο του 2017. Η πλούσια έκδοση της Π.Ε.Κ.Κ. περιλαμβάνει, επίσης, τις επιλογές των καλύτερων ταινιών της περσινής χρονιάς από όλα τα μέλη της, κριτικές για όλες τα φιλμ που κυκλοφόρησαν στις αίθουσες, το αναλυτικό box office, ανταποκρίσεις από τα μεγάλα ελληνικά φεστιβάλ και τη λίστα με όλα τα κινηματογραφικά βιβλία που κυκλοφόρησαν.
