Μαρία Σαββίδου: "Ο ‘Ματίας ο πρώτος’ μας υπενθυμίζει την καθαρότητα της ματιάς των παιδιών"

"Τα παιδιά στην εξουσία, οι μεγάλοι στα θρανία!", μας λέει ο "Ματίας ο Πρώτος" στη θεατρική διασκευή της Άλκης Ζέη πάνω στο ομώνυμο πολυμεταφρασμένο αντιπολεμικό μυθιστόρημα του Πολωνού παιδαγωγού Γιάνους Κόρτσακ, στα δοκίμια του οποίου στηρίχθηκε η διακήρυξη των δικαιωμάτων του παιδιού που υιοθετήθηκε από τον ΟΗΕ. Η σκηνοθέτρια της παράστασης Μαρία Σαββίδου γράφει στο "α" για το έργο όπου τα παιδιά παίρνουν την εξουσία και ξεκινά η "Παιδοκρατία"… 

Όλα όσα μπορεί να μας διδάξει η ιστορία του μικρού "Ματία του πρώτου"

Αυτό που ίσως μπορεί να μας μάθει η ιστορία του μικρού "Ματία του πρώτου" είναι ότι ίσως μια από τις καλύτερες εκδοχές του, ενήλικου ή όχι, εαυτού μας στηρίζεται, συνομιλεί και κατοικεί στην παιδική μας ηλικία. Σε εκείνη την πρώτη, ανόθευτη ματιά στον κόσμο, που αναρωτιέται, προβληματίζεται, ρωτάει και δοκιμάζει προκειμένου να ανακαλύψει· που δεν έχει συνηθίσει να αποδέχεται τα πάντα ως αυτονόητα τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.

Από την πλευρά των παιδιών ή των γονέων;

Στο έργο η ιδέα της αντιστροφής των ρόλων έρχεται από τη συνειδητοποίηση πως συχνά οι μεγάλοι ξεχνάμε, καθώς μεγαλώνουμε, όσα οι ίδιοι προσπαθούμε να μάθουμε στα παιδιά μας. Βασικές έννοιες όπως το καλό, το κακό, το δίκαιο και το άδικο, θολώνουν από την ανάγκη να προσαρμοστούμε σε έναν κόσμο που δεν μας αρέσει, που οι ίδιοι φτιάξαμε κι εναποθέτουμε την ελπίδα, ως βαρύ "στέμμα", στις επόμενες γενιές να αλλάξουν. Η ηλικία μου είναι τέτοια που με τοποθετεί αδιαπραγμάτευτα στους ενήλικες, και στην ευθύνη που έχουμε ως τέτοιοι. Η έγνοια μου, ωστόσο, είναι να διατηρώ συνειδητά τη δυνατότητα να παραμένω συνδεδεμένη με τα μεγάλα ερωτήματα για τη ζωή, τους ανθρώπους και τις επιλογές τους με την καθαρότητα της ματιάς των παιδιών.

Η βαθιά και ευαίσθητη ματιά του Γιάνους Κόρτσακ και της Άλκης Ζέη

Ο Κόρτσακ υπήρξε ένας σπουδαίος άνθρωπος και παιδαγωγός που αφιέρωσε όλη του τη ζωή στα παιδιά! Όχι μόνο μέσα από τη γραφή του –που αποτελεί σημείο αναφοράς τόσο για τα δικαιώματα των παιδιών, όσο και για τη σύγχρονη αντίληψη της παιδαγωγικής– αλλά και μέσα από τις ίδιες τις πράξεις του. Στα δοκίμιά του στηρίχθηκε η διακήρυξη των δικαιωμάτων του παιδιού που υιοθετήθηκε από τον ΟΗΕ, και στα λογοτεχνικά του κείμενα, ποτισμένα από τις ιδέες του, ακούμπησαν και βρήκαν φωνή χιλιάδες παιδιά από τότε που έγραψε έως σήμερα. Η Άλκη Ζέη επίσης συνέδεσε την συγγραφική της δουλειά τόσο έντονα με την παιδική λογοτεχνία, σε βαθμό που καθόρισε πολλές γενιές νέων αναγνωστών και θεατών στη χώρα μας και όχι μόνο. Στοιχείο και των δύο η βαθιά κι ευαίσθητη ματιά τους που δεν αποφεύγει να πάρει θέση!  

Επέλεξα να σκηνοθετήσω έργο της Άλκης Ζέη γιατί η σπουδαία συγγραφέας κατάφερε να μετατρέψει σε θεατρικό έργο ένα μεγάλο μυθιστόρημα διατηρώντας την ουσία της ιστορίας του και των θεμάτων του. Η απαλλαγμένη από φιοριτούρες  λιτότητα που χαρακτηρίζει την διασκευή της Ζέη, αποτέλεσε για μένα, τους συνεργάτες και τους ηθοποιούς μου, ένα πεδίο δημιουργικής δουλειάς στην πρόβα όπου προτάξαμε ως εργαλεία τα ίδια τα μέσα των παιδιών –που είναι και οι βασικοί ήρωες του έργου– το παιχνίδι και τη φαντασία, προκειμένου να συναντηθούμε με τα θέματα και τον κόσμο του "Ματία". Αυτό μας οδήγησε σε μια παράσταση που βασίζεται κατά κύριο λόγο στο παιχνίδι, την παρουσία, την αλληλεπίδραση και την επικοινωνία των ηθοποιών.

Μια αφορμή να μιλήσουμε στα παιδιά για την πραγματικότητα που ζούμε

Το θέατρο ως ζωντανή τέχνη αποτελεί ή έστω οφείλει, κατά τη γνώμη μου, να αποτελεί αφορμή και άλλοθι να συνομιλήσουμε με τη ζωή και την ανθρώπινη συμπεριφορά. Το έργο, όπως και κάθε έργο στο θέατρο, ενέχει τη δυνατότητα να συνδιαλλαγούμε με την αλήθεια, έννοια που δεν ταυτίζεται αυτονόητα με την πραγματικότητα και που δεν συνδέεται μόνο με όρους επικαιρότητας. Εν προκειμένω, ωστόσο, και με έναν πλανήτη που υποφέρει από βία και πολέμους, η σύνδεση είναι αναπόφευκτη.

"Εκπαιδεύουμε τα παιδιά να αλλάξουν τον κόσμο";

Τα παιδιά εκπαιδεύονται από ανθρώπους που υπήρξαν κι αυτοί κάποτε παιδιά. Συχνά αυτοί που εκπαιδεύουν προσπαθούν για το καλύτερο μέσα σε ένα πλαίσιο ωστόσο που τους δίνει η πολιτεία και το τι ιεραρχείται ως σημαντικό συχνά αλλάζει ή είναι θολό. Μοιάζει να καθίσταται ολοένα και πιο δύσκολο για κάποιον εκπαιδευτικό να κάνει με ουσία τη δουλειά του ή ολοένα και περισσότερο θέμα καλής τύχης για ένα παιδί να συναντηθεί με εκείνον τον δάσκαλο που μπορεί να μετακινήσει το μυαλό και τη ψυχή του, να φυτέψει σπόρους που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην καλύτερη εκδοχή του ενήλικα που θα μπορούσε να γίνει. 

Παίζουν οι ηθοποιοί: Πάρης Αλεξανδρόπουλος, Καλλιόπη Ανταμπούφη, Θεοδώρα Γεωργακοπούλου, Γιώργος Γκίντζος, Ανδρέας Λαμπρόπουλος, Άννα Λουιζίδη, Δημήτρης Οικονομίδης, Μαριάμ Ρουχάτζε.