© Χρήστος Συμεωνίδης
Ο σκηνοθέτης της παιδικής παράστασης "Κοντά στις ράγιες" που κάνει πρεμιέρα στις 7 Οκτωβρίου στο Θέατρο Άλφα–Ληναίος-Φωτίου, Γιώργος Τζαβάρας, εξηγεί στο "α" γιατί επέλεξε να σκηνοθετήσει το ομώνυμο μυθιστόρημα της Άλκης Ζέη, την ταύτιση των μικρών θεατών με την πρωταγωνίστρια, τη σχέση του με τα μυθιστορήματα της συγγραφέα και την εμπλοκή του στην σκηνοθεσία παιδικών παραστάσεων.
Το 2023 ανακηρύχθηκε ως "Λογοτεχνικό Έτος Άλκης Ζέη". Πώς νιώθετε που σκηνοθετείτε ένα έργο αυτής της πολύ μεγάλης συγγραφέα; Έχετε διαβάσει τα βιβλία της μικρός;
Νιώθω πάρα πολύ μεγάλη χαρά και είμαι ευγνώμων για αυτήν την ευκαιρία αλλά και τη συγκυρία. Ναι, και εγώ αλλά και όλη η ομάδα του "Κοντά στις Ράγιες" αγαπάμε πολύ την Άλκη Ζέη. Το πρώτο βιβλίο της το διάβασα όταν ήμουν εννέα ετών. Μάλιστα συνέβη όταν πήγα να δώσω ένα άλλο βιβλίο σε μια συμμαθήτρια μου και εκείνη μου είπε "χμ εγώ διαβάζω μόνο Άλκη Ζέη". Μου έκανε μεγάλη εντύπωση!
Γιατί διαλέξατε το "Κοντά στις ράγες";
Είναι ένα έργο που δεν έχει ανέβει ξανά στο θέατρο και η διασκευή του απετέλεσε ευχάριστη πρόκληση. Επίσης, γιατί όταν το διάβασα με συγκίνησε βαθιά, αλλά και γιατί η ίδια η Άλκη Ζέη λέει για το έργο ότι έχει τις ρίζες του στο πρώτο διήγημα που έγραψε ποτέ. Πιθανόν και για άλλους λόγους, αλλά αυτοί μου έρχονται πρώτα στο μυαλό.
Αντιμετωπίσατε προκλήσεις ως προς τη μεταφορά του μυθιστορήματος στη θεατρική σκηνή;
Εξαιρετικά ευχάριστες προκλήσεις! Το μυθιστόρημα είναι τόσο πλούσιο και πυκνό, που κάθε φορά που αναγκαζόμουν να παραλείψω κάποιο κομμάτι πραγματικά στεναχωριόμουν. Όμως η γραφή της Ζέη ήταν πραγματικά ο καλύτερος σύμμαχος στην διαδικασία της θεατρικής μεταφοράς. Υφαίνει την πλοκή του έργου και τους χαρακτήρες με τόση μαστοριά, χιούμορ και δημιουργεί τέτοια οικειότητα στον αναγνώστη, ώστε το μόνο που είχα να κάνω ήταν με προσοχή και σεβασμό να μεταφέρω τον κόσμο της στο θεατρικό σανίδι.
Ποιο είναι το πιο σημαντικό συναίσθημα που μπορεί να προκαλέσει η παράσταση στους μικρούς θεατές και γιατί;
Το πιο σημαντικό συναίσθημα, νομίζω, που μπορεί η παράσταση να προκαλέσει είναι αυτό που θα δημιουργήσει στον καθέναν και στην καθεμία ξεχωριστά. Είναι τόσα τα νοήματα και τα θέματα που παρασταίνονται που σίγουρα δεν θέλω, και δεν μπορώ κιόλας, να τα ιεραρχήσω ως προς τη σημασία. Για τον εαυτό μου μιλώντας, αφού ολοκληρώσαμε την παράσταση, είναι η αίσθηση πως η ζωή είναι ένα όμορφο ταξίδι και πως όλοι εμείς είμαστε επιβάτες σε διαφορετικά βαγόνια του ίδιου τραίνου. Ίσως καμιά φορά με τις πράξεις μας μπορούμε να κάνουμε το ταξίδι αυτό πιο όμορφο και για εμάς αλλά και για τους ανθρώπους γύρω μας.
Το "Κοντά στις ράγες" διαδραματίζεται στην τσαρική επαναστατική Ρωσία. Θεωρείτε ότι παρόλα αυτά, παραμένει επίκαιρο και οι μικροί θεατές θα μπορούσαν να ταυτιστούν με την πρωταγωνίστρια και να κατανοήσουν τα μηνύματα του έργου;
Θεωρώ πως το "Κοντά στις Ράγιες" είναι ένα πραγματικά μεγάλο λογοτεχνικό έργο και ότι σε τέτοια έργα περισσότερο ταιριάζει ο χαρακτηρισμός διαχρονικό. Η διαχρονικότητα του, εν προκειμένω, νομίζω υπερτερεί της όποιας επικαιρότητας του. Βεβαίως και πιστεύω ότι οι μικροί θεατές μπορούν να ταυτιστούν με την πρωταγωνίστρια αλλά και με άλλα πρόσωπα κι αυτό οφείλεται στον εξαιρετικό τρόπο που η Άλκη Ζέη πλάθει τους χαρακτήρες, μακριά από εύκολα κλισέ και μονοδιάστατες προσεγγίσεις. Επίσης, θα κατανοήσουν τα μηνύματα γιατί περνούν με απλότητα και χωρίς ίχνος διδακτισμού, μέσα από την ιστορία ενός κοριτσιού στην ηλικία τους. Όσον αφορά τώρα στα στοιχεία της εποχής του έργου, τα έχουμε προσαρμόσει τόσο, όσο να μην δυσκολεύουν τους θεατές, μικρούς και μεγάλους, στην κατανόηση της ουσίας της παράστασης.
Γιατί πιστεύετε ότι η συγγραφέας επιλέγει να αναδείξει τη σχέση μεταξύ κόρης-πατέρα στο έργο;
Πιθανολογώ πως την απασχολούσε αρκετά και σίγουρα είναι ένα ζήτημα διαχρονικό, είτε μιλάμε για τη σχέση πατέρα-κόρης, μητέρας-κόρης και ούτω καθ εξής. Αυτό που μου έκανε εντύπωση διαβάζοντας και ξαναδιαβάζοντας το βιβλίο, πέραν της επιλογής αυτής, είναι ο τρόπος που αποτυπώνεται η σχέση αυτή. Η οπτική της Ζέη είναι τόσο ανατριχιαστικά σύγχρονη που θα την χαρακτήριζε κάποιος οριακά προφητική. Είναι δείγμα της ευρύτητας του πνεύματος αλλά και της αντίληψής της.
Ποιο είναι για σας το πιο βασικό στοίχημα για το παιδικό θέατρο σήμερα;
Να μην κάνει εκπτώσεις όσον αφορά στο υλικό και το ρεπερτόριο του αλλά ταυτοχρόνως να φροντίζει ώστε οι παραστάσεις να απευθύνονται στα παιδιά του σήμερα σε μια γλώσσα, κυριολεκτική και θεατρική, κατανοητή σε αυτά. Στόχος να είναι η επικοινωνία με τα παιδιά και όχι η διαφύλαξη μιας κάποιας ιδέας περί κάποιας απροσδιόριστης δήθεν παράδοσης. Το θέατρο είναι ζωντανό και συμβαίνει τώρα. Αν δεν συνομιλεί με τους ανθρώπους σε παρόντα χρόνο, θα καταλήξει να βρει τη θέση του στις προθήκες κάποιου μουσείου πιθανολογώ.
Θεωρείτε ότι οι γονείς και τα σχολεία είναι ανοιχτοί στις παραστάσεις για παιδιά που αφορούν δύσκολα θέματα, όπως η διαφορετικότητα, η ξενοφοβία και η κοινωνική ανισότητα;
Εφόσον αφουγκράζονται την κοινωνία, ως οφείλουν, το λογικό συμπέρασμα είναι πως ναι. Τα θέματα αυτά δεν ξέρω ειλικρινά αν είναι δύσκολα, πάντως είναι σίγουρα υπαρκτά και φλέγοντα. Η οικογένεια και το σχολείο είναι μικρογραφίες της κοινωνίας, το αναφέρει και η Άλκη Ζέη αυτολεξεί στο "Κοντά στις Ράγιες", κι έτσι αν σκόπιμα ή από αμέλεια τα θέματα αυτά παραμερίζονται, είναι σίγουρο πως αργά ή γρήγορα θα τα βρούμε μπροστά μας γιγαντωμένα. Όλοι μας.
Διαβάστε Επίσης
