Δήμητρα Πεμούση: "Το κουκλοθέατρο είναι ένας μαγικός και άμεσος τρόπος για να πεις μια ιστορία"

Η Δήμητρα Πεμούση κουκλοπαίκτρια, ηθοποιός και σκηνοθέτις, δραματοποιεί τον μύθο της παιδικής της ηλικίας, του "Δαίδαλου και του Ίκαρου" μ' έναν εξαιρετικά πρωτότυπο τρόπο. Πρόκειται για την πρώτη χάρτινη τρισδιάστατη παράσταση, που παρουσιάστηκε με επιτυχία στο πρόγραμμα "Όλη η Ελλάδα Ένας Πολιτισμός" 2021 του Υπουργείου Πολιτισμού. Μέσα από ένα πρωτότυπο pop-up σκηνικό, τρισδιάστατες κατασκευές, κούκλες και αντικείμενα φτιαγμένα με παραδοσιακές Ιαπωνικές τεχνικές, για τις οποίες μας μιλά η σκηνοθέτις, η ομάδα "Αφού" παρουσιάζει τον πρώτο "πτητικό" μύθο της ανθρωπότητας στο θέατρο Αλκμήνη.

Πότε δημιουργήθηκε η ομάδα "Αφού" και ποια είναι η πορεία της μέχρι σήμερα;
Από το 2015 μέσα από την κουκλο- θεατρική ομάδα "Αφού" δημιουργώ παραστάσεις κουκλοθεάτρου για παιδιά με χειροποίητες κούκλες και αντικείμενα, όπως το παραμύθι του Γκαίτε "Ο Μαθητευόμενος Μάγος", η εκπαιδευτική κουκλοθεατρική παράσταση "Οδοντοχαλάστρας και η Γλυκοσυμμορία του", η παράσταση "Δαίδαλος και Ίκαρος" που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο πλαίσιο του θεσμού "Όλη η Ελλάδα Ένας Πολιτισμός" και την θεατρική περίοδο που διανύουμε στο θέατρο Αλκμήνη και η νέα μας παραγωγή "Μια Χριστουγεννιάτικη Ιστορία" του Ντίκενς καθώς και θεατρικές παραστάσεις με χρήση κούκλας, όπως το "5Αισώπου Μύθοι". Το βασικό εκφραστικό μας μέσο είναι το θέατρο της κούκλας και των αντικειμένων. Πραγματοποιούμε ταξίδια στην Ελλάδα και το εξωτερικό με τις κουκλοθεατρικές παραγωγές μας. Ένας από τους βασικούς μας σκοπούς είναι να συναντούμε κοινά με περιορισμένη πρόσβαση στις τέχνες. Θέλουμε όλα τα παιδιά να μπορέσουν να έρθουν σε επαφή με την τέχνη του κουκλοθεάτρου. "Ο Μαθητευόμενος Μάγος" έχει περιοδεύσει σε όλη την Ελλάδα, από τον Έβρο έως το νοτιότερο χωριό της Κρήτης, σε σχολεία, δημοτικά θέατρα, βιβλιοθήκες, ανοιχτούς και κλειστούς χώρους πολιτισμού αλλά και στο εξωτερικό σε φεστιβάλ, θέατρα και σχολεία στην Ιταλία, την Αυστρία, τη Γερμανία, το Λουξεμβούργο, το Βέλγιο, τη Σλοβακία.

Φέτος παρουσιάζετε την παράσταση "Δαίδαλος και Ίκαρος" στο θέατρο Αλκμήνη. Πώς καταλήξατε στην επιλογή αυτού του μύθου;
Ο μύθος του Δαίδαλου και του Ίκαρου  είναι ο μύθος της παιδικής μου ηλικίας. Μου τον έλεγε τη γιαγιά μου η Δήμητρα στο κουζινάκι της στο χωριό του Έβρου όπου μεγάλωσα.  Το πρώτο πέταγμα του ανθρώπου με συγκινούσε βαθιά,  από τότε με συνάρπαζε αυτός ο πτητικός μύθος.  Το πέταγμα στην ελευθερία, η λαχτάρα του ανθρώπου να κατακτήσει νέους χώρους. Στην παράσταση έχουμε εστιάσει στο πρόσωπο του Δαιδάλου, του εφευρέτη της αγαλματοποιίας, "του αρχιτέκτονα και άγρυπνου τεχνίτη", που κατά τον Παυσανία ήταν "ξακουστός σε όλον τον κόσμο, ταυτόχρονα για την τέχνη του, τις περιπλανήσεις και τις συμφορές του ". Επίσης,  σταθήκαμε στην έννοια της "αειφυγίας". Σύμφωνα με τον μύθο, ο Δαίδαλος καταδικάστηκε να φύγει για πάντα από τον τόπο του, την Αθήνα, καθώς θεωρήθηκε από τους Αθηναίους υπεύθυνος για τον θάνατο του ανιψιού του, του Τάλου. Υπάρχει δηλαδή στον μύθο μια ιστορία εξορίας και μετανάστευσης σε ξένο τόπο, την οποία φωτίζουμε.

Πώς αποφασίσατε να ενσωματώσετε στην παράσταση σας τις ιαπωνικές τεχνικές και τι σας εντυπωσιάζει περισσότερο σε αυτές;
Πριν δύο χρόνια, κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown, άρχισα να πειραματίζομαι με το χαρτί ως πλαστικό μέσο. Έτσι ξεκίνησε η ιδέα να δημιουργηθεί μια χάρτινη κουκλοθεατρική σκηνή. Το χαρτί είναι ένα ευαίσθητο υλικό χωρίς μεγάλη αντοχή στο χρόνο, όπως ακριβώς τα υλικά που χρησιμοποίησαν ο Δαίδαλος και ο Ίκαρος για να φτιάξουν φτερά και να πετάξουν. Με τους συνεργάτες μου, ερευνήσαμε τις τεχνικές παραγωγής εικαστικού και σκηνογραφικού αποτελέσματος αποκλειστικά με χαρτί στο κουκλοθέατρο και το θέατρο των αντικειμένων.  Για την δημιουργία της παράστασης μελετήσαμε την παράδοση του Ιαπωνικού λαού στο χαρτί,  με τις παραδοσιακές τεχνικές Origami και Kirigami. Η συμβολή του εικαστικού Παύλου Νικολακόπουλου στην αισθητική κατεύθυνση είναι μεγάλη καθώς επίσης και της Ευρυδίκης Πεμούση, της μητέρας μου, η οποία είναι χειροτέχνις και κατασκευάζει τις κούκλες και τα αντικείμενα που θα δείτε στο θέατρο Αλκμήνη.

Τι θα θέλατε να αποκομίσουν τα παιδιά και οι μεγάλοι από το σύνολο της πρώτης χάρτινης τρισδιάστατης παράστασης στην Ελλάδα;
Μέσα από την παράστασή μας που είναι φτιαγμένη με μικτές τεχνικές με τον ιδιαίτερο φωτιστικό σχεδιασμό του Κώστα Κωστόπουλου και την πρωτότυπη ηχητική και μουσική δραματουργία του Μανώλη Μανουσάκη, ο θεατής να ταξιδέψει σε κόσμους και ιστορίες μυθολογικές. Μέσα από αυτό το– κατά τη γνώμη μου – μαγικό ταξίδι, να προβάλει ο καθένας πάνω στο λευκό καμβά τα δικά του όνειρα, τι δικές του ιδέες και σκέψεις. Να αφήσουμε χώρο στην φαντασία να ανθίσει. Να ανοίξουμε έναν διάλογο πάνω στην έννοια της ελευθερίας.


 

"Η τέχνη του κουκλοθεάτρου είναι μοναδική καθώς η κούκλα μπορεί να κινητοποιήσει ψυχικούς μηχανισμούς ή να εκφράσει βαθύτερες επιθυμίες. Το κουκλοθέατρο, επίσης, χρησιμοποιείται ως μέσο στην εκπαίδευση. Μια καλή κουκλοθεατρική παράσταση δεν είναι μια πρόχειρη παραγωγή.  Απαιτεί χρόνο για έρευνα, εξειδικευμένους συνεργάτες, επένδυση, κόπο".




 

Έχετε δηλώσει πως "Το κουκλοθέατρο είναι μια τέχνη που απευθύνεται σε όλους". Πώς αντιμετωπίζουν οι μεγάλοι το κουκλοθέατρο; 
Το  κουκλοθέατρο δεν είναι μια τέχνη που απευθύνεται μόνο σε παιδιά. Είναι μια τέχνη με μεγάλη ιστορία και παράδοση η οποία απευθύνεται και στο ενήλικο κοινό. Μέσα από το κουκλοθέατρο δημιουργείς κόσμους αλληγορικούς και συμβολικούς. Η τέχνη του κουκλοθεάτρου είναι μοναδική καθώς η κούκλα μπορεί να κινητοποιήσει ψυχικούς μηχανισμούς ή να εκφράσει βαθύτερες επιθυμίες. Το κουκλοθέατρο, επίσης, χρησιμοποιείται ως μέσο στην εκπαίδευση. Μια καλή κουκλοθεατρική παράσταση δεν είναι μια πρόχειρη παραγωγή.  Απαιτεί χρόνο για έρευνα, εξειδικευμένους συνεργάτες, επένδυση, κόπο. Το κουκλοθέατρο χρειάζεται γνώση, εμπειρία, διαρκή μαθητεία. Προσωπικά για να φτιάξω μια καινούρια παραγωγή χρειάζομαι το λιγότερο ενάμιση χρόνο.

Θυμάστε πότε είδατε πρώτη φορά κουκλοθέατρο ή πότε ήταν η πρώτη σας επαφή με αυτό; Τι θαυμάζετε περισσότερο σε αυτό το είδος τέχνης;
Από το 2000 που εργάζομαι στο θέατρο ως ηθοποιός και σκηνοθέτις αναζητώ τρόπους για να αφηγηθώ ιστορίες. Το κουκλοθέατρο είναι ένας μαγικός και άμεσος τρόπος για να πεις μια ιστορία. Αυτό το ένιωσα από την πρώτη στιγμή που είδα ως θεατής κουκλοθεατρική παράσταση. Κάπως έτσι λοιπόν, εισχώρησε το "μικρόβιο" της επαγγελματικής μου ενασχόλησης με το την τέχνη του κουκλοθέατρου.

Πιστεύετε ότι το συγκεκριμένο είδος τέχνης έχει απήχηση στην Ελλάδα;
Υπάρχει ένα μεγάλο και όλο αυξανόμενο κοινό που επιλέγει να δει παραστάσεις κουκλοθεάτρου. Αυτό οφείλεται στους εξαιρετικούς επαγγελματίες κουκλοπαίκτες που δραστηριοποιούνται καλλιτεχνικά στην Ελλάδα, οι οποίοι μάλιστα μας εκπροσωπούν και σε σημαντικά φεστιβάλ του εξωτερικού.