Στον νέο χώρο, που πλέον φιλοξενείται επί της Οδού Φιλοθέης, σε μία από τις πλέον ιστορικές αλλά και "περίοπτες" θέσεις του ιστορικού κέντρου, στην Πλάκα, θα απλωθούν οι ανανεωμένες δράσεις του Μουσείου Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης που λειτουργεί υπό την αιγίδα του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Διάσωσης σχολικού υλικού, ακριβώς με αυτόν το σκοπό, να συντηρήσει και να διαδώσει τις αξίες της εκπαίδευσης και να κάνει τους μικρούς να αγαπήσουν ό,τι έχει σχέση με την ιστορία της. "Η ιστορία της εκπαίδευσης είναι και η ιστορία της πατρίδας μας και των προηγούμενων γενεών" δηλώνει η διευθύντρια του Μουσείου κα. Ευαγγελία Κανταρτζή. Ακριβώς γι’ αυτό το σκοπό, στο Μουσείο μπορεί να εντοπίσει κανείς έως και προγράμματα για παππούδες και εγγόνια, προκειμένου να μεταδοθούν οι μνήμες στις νεότερες γενιές.
Τα μικρά παιδιά, όπως έχει διαπιστώσει εμπειρικά από τη θέση της, ενθουσιάζονται τόσο στην πρώτη τους επίσκεψη, που επιστρέφουν την επόμενη φορά και με τους γονείς. Με αφορμή το ενθύμιο που παίρνουν μαζί τους, περιγράφουν στις οικογένειές τους όσα βίωσαν. Τους διηγούνται πώς έπαιξαν "σαν άλλοτε" κρυφτό και κυνηγητό στα στενά της Πλάκας, όπως ακριβώς έκαναν στην Αρχαία Ελλάδα. Τις καταπράσινες διαδρομές προς τον Εθνικό Κήπο και τον λόφο του Φιλοπάππου μέσα από την εξωτερική δράση "στα ίχνη του Πικιώνη", όπου ταυτόχρονα με την ιστορία της περιοχής μαθαίνουν και στοιχεία της αρχιτεκτονικής και κάνουν κατασκευές, αλλά και τα γεμάτα παιχνίδι και μάθηση βιωματικά Σαββατοκύριακα στο Μουσείο. "Αυτό σημαίνει ότι τους ενδιέφερε αυτό που παρακολούθησαν. Νομίζω τους αρέσει γιατί είναι πολύ μακριά από τη δική τους καθημερινότητα".
Μέσα στις επόμενες εβδομάδες αναμένεται και το άνοιγμα της καινούργιας φρεσκοβαμμένης αίθουσας, γεμάτης με αντιπροσωπευτικά παιχνίδια από την Αρχαία Ελλάδα μέχρι τις μέρες μας. "Εκείνο το οποίο δείχνουμε μέσα από τα προγράμματά μας είναι ότι σε μερικά παιχνίδια υπάρχει μία συνέχεια από τα Αρχαία χρόνια, όπως η σημερινή κούκλα, παραδείγματος χάριν, είναι η πλαγγόνα των αρχαίων χρόνων, και αυτό αρέσει στα παιδιά, ότι υπήρχε ακόμα και στα αρχαία χρόνια". Το στοιχείο που φαίνεται να τα ενθουσιάζει περισσότερο είναι ωστόσο ότι σε άλλες εποχές τα παιδιά έφτιαχναν μόνα τους τα παιχνίδια τους. Έπλαθαν του βώλους από πηλό, χρησιμοποιούσαν κάθε υλικό, έφτιαχναν με ξύλο σφεντόνες. Και με αυτές τις εικόνες, νοιώθουμε να μεταφερόμαστε κι εμείς δεκαετίες πίσω, και μόνο με το άκουσμα.
"Προσπαθούμε να κάνουμε τα παιχνίδια με βιωματικό τρόπο, μέσα από το θεατρικό παιχνίδι, το κουκλοθέατρο και το παιχνίδι ρόλων. Δεν έχει φύγει παιδί που να μην είναι ενθουσιασμένο"
"Η τέχνη, το θέατρο η μουσική, το τραγούδι, το κουκλοθέατρο, η ζωγραφική, τα εικαστικά και οι κατασκευές εντάσσονται σχεδόν σε όλα τα προγράμματά μας που έχουν σχέση με μικρά παιδιά", δηλώνει η διευθύντρια του Μουσείου. "Μέσα από μία ολιστική μέθοδο μάθησης, επιδιώκουμε την ενεργοποίηση όλων των αισθήσεων. Γι’ αυτό το λόγο, εκτός από επισκέψεις σχολείων από όλη την Ελλάδα, συχνά έχουμε και από ειδικά σχολεία". Το πλούσιο πρόγραμμα για το προσεχές διάστημα, περιλαμβάνει και στον νέο χώρο τα "Παραμυθοσάββατα" που έχουν αγαπηθεί από μικρούς και μεγάλους.
Καθώς η φιλαναγνωσία στο Μουσείο Σύγχρονης Σχολικής Ζωής είναι βιωματική υπόθεση, η αφήγηση του παραμυθιού "Το περιστέρι πρέπει να κάνει μπάνιο" του Γούλεμς Μο (Σάββατο 29 Ιανουαρίου, στις 12:00 μ.μ.) θα συνοδεύεται από παιχνίδι με σαπουνάδες ενώ το παραμύθι "Ανάποδα", του Θοδωρή Παπαϊωάννου (Σάββατο 5 Φεβρουαρίου, στις 12:00 π.μ.) μέσα από την ιστορία του μικρού σκαθαριού Μήλιου που αναποδογύρισε, μας μαθαίνει να βλέπουμε μια διαφορετική όψη των πραγμάτων, όταν τα κοιτάμε από την "ανάποδη".
"Η αλεπού η καπελού", της Τσορώνη - Γεωργιάδη Γιολάντας περιμένει εν όψει της Αποκριάς (Σάββατο 12 Φεβρουαρίου, στις 12:00π.μ.) τους μικρούς φίλους για άπλετες εορταστικές κατασκευές, ενώ "Ο λύκος Ζαχαρίας στη χώρα των παραμυθιών", της Lallemand Orianne (Σάββατο 19 Φεβρουαρίου, στις 12:00) και ο χαρταετός του Φλόιντ (Σάββατο 26 Φεβρουαρίου, στις 12:00) από το παραμύθι "ΟΥΠΣ!" του Όλιβερ Τζέφερς τους προσκαλούν σε συναρπαστικές περιπέτειες με αποκριάτικη διάθεση. Πάντα με την καθοδήγηση των δύο εμψυχωτριών, Aναστασίας Ιορδάνη και Έλλης Λαμπαδαρίδου.
Για τα βρέφη 18 –28 μηνών έχουν σχεδιαστεί ειδικά οι "Λιλιπούτειες Εξερευνήσεις με στοιχεία αισθητηριακού παιχνιδιού" που περιλαμβάνουν ταξίδι στη χώρα των πιγκουίνων και παιχνίδια με τον πάγο (Κυριακή 23 Ιανουαρίου στις 11:00 π.μ.), γνωριμία με το Βόρειο Σέλλας και τις χρωματιστές σκιές του ουράνιου τόξου (Κυριακή 30 Ιανουαρίου στις 11:00π.μ.), αλλά και απογειώσεις με… διαστημική άμμο (Κυριακή 6 Φεβρουαρίου στις 11:00π.μ.) καθώς και αισθητηριακό παιχνίδι με απτικά ερεθίσματα, όλων των υφών ("Μια Καρδιά από φασόλια" την Κυριακή 20 Φεβρουαρίου). Δεν θα μπορούσαν να λείπουν τα "Μικρο- ΜΑΣΚαρέματα" (την Κυριακή 27 Φεβρουαρίου) όπου οι λιλιπούτιοι εξερευνητές θα κατασκευάσουν τις πολύχρωμες μάσκες τους. Τον σχεδιασμό – εμψύχωση έχει επιμεληθεί η Μαρίζα Τσάρη.
Σαββατοκύριακα στο Μουσείο με "μαγικά πειράματα" τεχνολογίας, ρομποτική, περιηγήσεις και ιστορικούς περιπάτους με QR code "αποστολές"
"Οι φυσικές επιστήμες και η τεχνολογία είναι κάτι που συναρπάζει τα παιδιά, τα θεωρούν όμως δύσκολα. Εμείς τους δείχνουμε πώς μπορεί να είναι ένα παιχνίδι", δηλώνει η κα. Ευαγγελία Κανταρτζή. Τα "STEAMing Experiments - πειράματα στον ατμό" είναι το εκπαιδευτικό πρόγραμμα Φυσικών Επιστημών για παιδιά 5-10 ετών που τους καθοδηγεί στις βασικές αρχές της ρομποτικής εκπαίδευσης. Στις επόμενες συναντήσεις, οι μικροί επιστήμονες θα ανακαλύψουν την αόρατη δύναμη των μαγνητών (Κυριακή 30 Ιανουαρίου στις 11:00 π.μ.), το φως της χρωματιστής lava lamp που θα προκύψει από πειράματα χημείας (Κυριακή 6 Φεβρουαρίου στις 11:00 π.μ.), τους ανατρεπτικούς νόμους της άνωσης (Κυριακή 13 Φεβρουαρίου στις 11:00 π.μ.) και πολλές ακόμα εξερευνήσεις της ύλης και του ήχου (Κυριακές 20 και 27 Φεβρουαρίου αντίστοιχα στις 11:00 π.μ.). Τον σχεδιασμό, την επιστημονική επιμέλεια & εμψύχωση έχει αναλάβει η Χαρίκλεια Θεοδωράκη.
"Οι περιηγήσεις στα μουσεία, από την άλλη πλευρά, γίνονται γιατί θέλουμε να κάνουμε όσο πιο νωρίς τα παιδιά να τα γνωρίσουν και να τα αγαπήσουν", δηλώνει. "Γι’ αυτό συνεργαζόμαστε σχεδόν με όλα τα μουσεία της Αθήνας. Στους περιπάτους τους ανατίθεται να ανακαλύψουν πράγματα, μέσα από "σταθμούς" με διάφορες αποστολές. Τα παιδιά πρέπει να λύσουν γρίφους και μέσα από QR codes αλλού κρύβουν πράγματα και αλλού καλούνται να λύσουν τους κωδικούς. Αυτός ο τρόπος εκμάθησης με τη βοήθεια της τεχνολογίας προσελκύει ιδιαίτερα τα παιδιά μεγαλύτερων τάξεων του Δημοτικού ή του Γυμνάσιου. Τα βιώνουν ως ένα παιχνίδι μυστηρίου". Σε αυτό το πλαίσιο, μια "διαφορετική βόλτα στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης" περιμένει τα παιδιά 4-8 ετών (τις προσεχείς Κυριακές 6 και 20 Φεβρουαρίου στις 11:30 π.μ.).
Με τη βοήθεια της κουκουβάγιας Σοφίας, που ζει κάπου ανάμεσα στα στενά της Πλάκας, θα μάθουν κρυμμένες ιστορίες πίσω από σημαντικά εκθέματα του μουσείου όπως ο Τρισώματος, ο Μοσχοφόρος, οι Καρυάτιδες, η Μέδουσα, ο Ιππέας, η Σφίγγα και με αφορμή την περιήγησή τους, η "σοφή κουκουβάγια" θα τους μεταδώσει λίγη από τη γνώση της για τα μυστικά της Αρχαίας Ελλάδας. Στον πεζόδρομο έξω από το Μουσείο, την βραδιά θα κλείσει προσωπική κατασκευή με την δική τους κούκλα-κουκουβάγια ως ενθύμιο.
Μέσα από τους "ιστορικούς περιπάτους "γνωρίσαμε την περιοχή αυτή της Πλάκας της Αθήνας ακόμα και στους Αθηναίους. Δεν μπορείς να ξέρεις τι ιστορία κρύβει το κάθε κτίριο"
Σημεία που κρύβουν πίσω τους μια ιστορία αλλά που συνηθίζουμε να προσπερνάμε αδιάφορα και βιαστικά, καθώς βαδίζουμε προς τον προορισμό μας, το μνημείο του Λυσικράτη, τα Αναφιώτικα, αλλά και κτήρια όπου έζησαν και έδρασαν σπουδαίοι λογοτέχνες και ποιητές, όπως ο Καβάφης, ο Κ. Παλαμάς και ο Παπαδιαμάντης, "όταν ξεκίνησε η δράση, ο κόσμος παραδεχόταν ότι δεν τα γνώριζε, ενώ έχει περπατήσει αμέτρητες φορές τα σοκάκια". Ένας ιδιαίτερος περίπατος αναμένεται για το Σάββατο 19 Φεβρουαρίου. "Μιας και ο χώρος μας είναι στην οδό Αγίας Φιλοθέης, θα κάνουμε έναν περίπατο στη μνήμη της να γνωρίσουμε την ιστορία και τους γειτονικούς δρόμους, με ενδιάμεση στάση το αρχοντικό των Μπενιζέλων" το πατρογονικό σπίτι της Ρεβούλας Μπενιζέλου, αργότερα οσίας Φιλοθέης που πλέον είναι αποκατεστημένο Μουσείο.
Η γνωριμία με την ιστορία, υλοποιείται και διαδικτυακά, ιδιαίτερα με τις συνθήκες που επιτάσσει η πανδημία. Κάθε Σάββατο τα διαδικτυακά εργαστήρια για την τέχνη πραγματοποιούνται με συμμετοχή ελληνόπουλων (μιας και γίνονται στα Ελληνικά) από όλα τα μέρη της Ευρώπης και της διασποράς, αλλά και από ακριτικές και παραμεθώριες γωνιές της χώρας μας που δεν θα μπορούσαν διαφορετικά να έχουν αυτή τη δυνατότητα. "Η τεχνολογία μας έχει προσφέρει άλλες δυνατότητες. Στο επιμορφωτικό σεμινάριο που θα πραγματοποιήσουμε το προσεχές διάστημα ένα δίκτυο σχολείων "Τα σχολεία αναζητούν την ιστορία τους" συμμετέχουν πάνω από 900 σχολεία", συμπληρώνει η κα. Κανταρτζή.
"Εικονική περιήγηση" στην μόνιμη έκθεση του Μουσείου όπου ξετυλίγεται η ιστορία της σύγχρονης εκπαίδευσης
Στην αίθουσα που φιλοξενεί την μόνιμη συλλογή με αναγνωστικά, διαπερνούμε τα βιβλία με τα κιτρινισμένα και λεπτά φύλλα, ξεκινώντας από τον Καποδίστρια, τον Όθωνα την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του Βενιζέλου, του Μεταξά και φτάνοντας ως τον Οργανισμό Έκδοσης Σχολικών Βιβλίων. Καθώς προσπερνάμε τα δομημένα σε "εκπαιδευτικούς σταθμούς" αναγνωστικά, μπορούμε να βιώσουμε κι εμείς τον ενθουσιασμό αλλά και τη περιέργεια των μικρών επισκεπτών, καθώς εισέρχονται στην επόμενη συναρπαστική αίθουσα με τις κρεμασμένες μαθητικές ποδιές και περιεργάζονται τα τσίγκινα αντικείμενα "στη γωνιά του μαθητικού συσσιτίου".
Στους μεγαλύτερους ίσως και να πλάθονται συνειρμικά εικόνες καθώς φαντάζονται τον δάσκαλο να ανακατεύει γάλα με σκόνη γάλακτος και από την μεγάλη κατσαρόλα να το περιχύνει στα αλουμινένια σκεύη, καθώς οι μικροί μαθητές περνούσαν ένας προς έναν για να πάρουν τη μερίδα τους. "Πάρα πολλά παιδιά πήγαιναν στο σχολείο ακριβώς επειδή θα έτρωγαν γιατί υπήρχε φτώχεια και τα έσωσε από την πείνα. Σε αυτή τη γωνιά, έχουμε συλλέξει αυθεντικά σκεύη τα οποία βρέθηκαν στο υπόγειο ενός σχολείου, με τη σφραγίδα στην πίσω όψη".
Ένα ακόμη σημείο της αίθουσας που αναπόφευκτα τραβάει τη προσοχή των μαθητών είναι εκείνο που περιστοιχίζει η χαρακτηριστική επιγραφή "ο μη δαρείς ου παιδεύεται", και νοηματοδοτεί τις πολύ διαφορετικές τιμωρίες που υφίσταντο τότε τα παιδιά, πέρα από την ξακουστή σε όλους "βέργα". "Η φαντασία των δασκάλων ξεπερνούσε πολλές φορές τα όρια", διαπιστώνει η κα. Κανταρτζή.
"Μια τιμωρία την οποία οι περισσότεροι δεν ξέρουν ήταν τα "καρύδια", κάτω στο πάτωμα μέσα σε ένα ξύλινο πλαίσιο σπασμένα καρυδότσουφλα, που ανάλογα με το "παράπτωμα" του μαθητή ο δάσκαλος τα έβαζε – με τα κοντά τους παντελόνια, κυρίως τα αγόρια - να γονατίσουν μέχρι που μάτωναν. Το χειρότερο ήταν ότι όταν γυρνούσαν στο σπίτι και τους έβλεπαν οι γονείς καταλάβαιναν αμέσως ότι είχαν κάνει "αταξία". Αυτή λοιπόν είναι μία τιμωρία που προφανώς προήλθε από τη γειτονική Ιταλία γιατί τη συναντάμε σε αντίστοιχα μουσεία εκπαίδευσης εκεί". Το επίσης ενδιαφέρον, είναι ότι "ανάλογα με την περιοχή τα καρυδότσουφλα μπορούσαν να αντικαθίστανται από ρεβύθια, χαλίκια και ό,τι έβγαζε ως παραγωγή ο κάθε τόπος", λέει χαρακτηριστικά, με ένα ελαφρύ μειδίαμα, λόγω της αντίφασης των περιγραφών.
Στην αίθουσα αναπαράστασης σχολικής τάξης θα βρούμε όλα τα αυθεντικά μαθητικά αντικείμενα της εποχής, "εκεί απόλυτα βιωματικά γίνεται το μάθημα όπως τότε. Αισθάνονται ότι τους διηγούμαστε ένα παραμύθι"
Στην αίθουσα της σχολικής τάξης οι μικροί επισκέπτες φορούν τα πηλίκια, και περιεργάζονται τις ήδη χρησιμοποιημένες από τη μαμά και τη γιαγιά υφαντές τσάντες που το κάθε παιδί έφερνε στο σχολείο και μετέφερε μέχρι την αποφοίτηση του, τις πλάκες και τα κονδύλια με τα οποία έγραφαν στην πρώτη τάξη, το μελάνι που χρησιμοποιούσαν στις μεγαλύτερες τάξεις και πολλές φορές έπεφτε στα ρούχα και λέρωνε τα τετράδιά τους. Οι "δασκάλες" είναι ντυμένες με τα ρούχα της εποχής και σιγά-σιγά δείχνουν όλα τα αντικείμενα στους μαθητές. Το εποπτικό υλικό, τους χάρτες, και την περίφημη "αμμοδόχο" όπου ο δάσκαλος σχεδίαζε μάχες και άλλες αναπαραστάσεις καθώς έλεγε το μάθημα. "Και βέβαια, για να ζεσταθούν υπήρχαν οι ξυλόσομπες. Κάθε μέρα οι μαθητές ήταν υποχρεωμένοι να φέρουν δύο κουτσουράκια για να ανάβουν τη σόμπα και να ζεσταίνονται. Όποιος μαθητής το ξεχνούσε, η τιμωρία του ήταν να καθίσει στο τελευταίο θρανίο ώστε να μη ζεσταίνεται".
"Παραδόξως, επειδή η ξυλόσομπα ήταν συνήθως δίπλα στην έδρα τους δασκάλου τα παιδιά "έτρεχαν" να πουν το μάθημα για να έρθουν μπροστά και να ζεσταθούν" αφηγείται η κα Κανταρτζή με χαμόγελο, καθώς μοιράζεται μαζί μας την δική της εμπειρία από τις εντυπώσεις των παιδιών. "Ιδιαίτερη εντύπωση τους προκαλούν τα τετράδια που είχαν μόλις 20 πολύ λεπτά φύλλα και τα μολυβάκια που τα έφταναν μέχρι τέλους και οι οικογένειες έσπασαν στη μέση και με αυτά έπρεπε να περάσουν όλη τη χρονιά, για παράδειγμα, τρία αδέρφια. Για σβήστρα χρησιμοποιούσαν το αλεύρι και με το αυτό έτριβαν το χαρτί". Ο λόγος, για τις "σκληρές" μεταπολεμικές δεκαετίες από το 1950 μέχρι το 1980.
Έχουμε πάνω από 15.000 εκθέματα που φιλοξενούνται αλλού και κάνουμε περιοδικές εκθέσεις για να τα αναδείξουμε. Γιατί "αν δεν ξέρουμε την ιστορία μας, τις ρίζες μας, το παρελθόν μας, δεν μπορούμε να βιώσουμε το παρόν μας και δεν θα μπορούμε να βιώσουμε το μέλλον μας"
Στο μουσείο εκτίθεται ένα πολύ μικρό μέρος των συλλόγων του. "Μεταξύ αυτών και πολλές συγκινητικές δωρεές επωνύμων και ανώνυμων ανθρώπων που μας φέρνουν κομμάτια που ανήκουν στους παππούδες και στους γονείς τους, με χαρακτηριστικότερη τη δωρεά από τη κόρη του ηθοποιού Γιώργου Μουσχίδη που μας έφερε τη δερμάτινη σχολική τσάντα του πατέρα της και πολλά άλλα ενθυμήματα, όπως φωτογραφίες και τα γυαλιά που φορούσε όντας μαθητής ο ίδιος. Είναι μέσα στους στόχους μας να κάνουμε μία έκθεση μόνο με σχολικά είδη "επωνύμων".
Όπως είχε γίνει παλαιότερα στον προηγούμενο χώρο, έκθεση αφιερωμένη στη Ζωρζ Σαρρή, "τώρα θέλουμε να κάνουμε μία αντίστοιχη και για την επίσης αγαπημένη μας συγγραφέα, μεταξύ άλλων και σχολικών βιβλίων, Αγγελική Βαρελλά". Ταυτόχρονα, αναμένονται και πολλές περιοδικές εκθέσεις. "Για την εορτή της 25ης Μαρτίου θα εκθέσουμε αντίστοιχο αρχείο, και έτσι βρίσκουν και την ευκαιρία τα σχολεία που θέλουν να τις συνδυάσουν με ανάλογα εκπαιδευτικά προγράμματα".
"Όλο αυτό έχει να κάνει με την ιστορία, είτε αποκαλείται ιστορία της εκπαίδευσης είτε γενικότερα ιστορία", λέει χαρακτηριστικά η κα Κανταρτζή κλείνοντας την περιήγηση. Αυτό που είναι σημαντικό, είναι "να μην τους παρουσιάζουμε μία ωραιοποιημένη εικόνα του παρελθόντος και της ιστορίας αλλά να τα κάνουμε να έχουν μία κριτική και διεισδυτική ματιά". Σε αυτό το πλαίσιο στηρίζονται και οι πολλές επιμορφώσεις σε εκπαιδευτικούς που κάνουμε "ώστε να ξέρουν πώς να τα βοηθήσουν να αγαπήσουν τα μουσεία και να τα εντάξουν στην καθημερινότητά τους, γιατί αν δεν τα αγαπήσουν από μικρά δεν θα τα αγαπήσουν και μεγάλα".
Διεύθυνση του νέου χώρου του Μουσείου Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης: Αγίας Φιλοθέης 17, Αθήνα, Τ: 210 325 0341
