"Βάκχες": Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου φέρνει στην Επίδαυρο την τρομερής δύναμης τραγωδία του Ευριπίδη

Μία καθηλωτική καλλιτεχνική εμπειρία μάς επιφυλάσσει στις 2 και 3 Αυγούστου ο ταλαντούχος σκηνοθέτης, που καθοδηγεί έναν θίασο σημαντικών ερμηνευτών (Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, Αργύρης Πανταζάρας, Αλεξία Καλτσίκη, Θέμης Πάνου κ.ά.).

Οι “Βάκχες” κατέχουν μία ιδιαίτερη θέση στο σύνολο των σωζόμενων αρχαίων τραγωδιών. Σε αυτή την υπόθεση μπορεί τουλάχιστον να μας οδηγήσει το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια πάντα κάποια σκηνή της Αθήνας φιλοξενεί τη συγκεκριμένη τραγωδία του Ευριπίδη. Αυτό το καλοκαίρι, όμως, τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά, καθώς συνεργούν τρεις παράγοντες που υπόσχονται μία καθηλωτική καλλιτεχνική εμπειρία: η σφραγίδα του Εθνικού Θεάτρου, η σκηνοθετική ματιά του Θάνου Παπακωνσταντίνου και η αύρα του θεάτρου της Αρχαίας Επιδαύρου. Εκεί, το θεατρόφιλο κοινό θα δώσει ραντεβού την Παρασκευή 2 και το Σάββατο 3 Αυγούστου, προκειμένου να παρακολουθήσει τη νέα παραγωγή του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου.

Το έργο γράφτηκε την τρίτη δεκαετία του Πελοποννησιακού Πολέμου, κατά το τελευταίος έτος της παραμονής του Ευριπίδη στην αυλή του βασιλιά της Μακεδονίας Αρχελάου. Εκεί πιθανότατα ο ποιητής ήρθε σε επαφή με τη διονυσιακή λατρεία, την οποία αξιοποίησε ως δραματικό υλικό. Ενέταξε, λοιπόν, μέσα στο έργο του τον ίδιο τον θεό του θεάτρου, τον Διόνυσο, καθιστώντας τον ουσιαστικά ενορχηστρωτή της ιστορίας. Πιο συγκεκριμένα, στις “Βάκχες” όλα ξεκινούν όταν ο Διόνυσος επιστρέφει στη γενέτειρά του, τη Θήβα, ώστε να επεκτείνει κι εκεί τη λατρεία του. Ωστόσο, ο βασιλιάς της -και ξάδελφός του- Πενθέας δεν τον αναγνωρίζει ως θεό και φτάνει στο σημείο να απαγορεύσει τη λατρεία του. Εκεί ξεκινούν όλα να θολώνουν για τον άλλοτε κραταιό άνδρα: η λογική του αρχίζει και υποχωρεί, η ανθρώπινη ταυτότητά του αναμειγνύεται με μία ζωϊκή και η έκφραση του φύλου του διευρύνεται. Στο τέλος, όμως, καταλήγει κατακρεουργημένος από την ίδια του τη μητέρα.

Πώς, όμως, μια μητέρα μπορεί να φτάσει σε μια τέτοια πράξη; Στο σύμπαν που ξετυλίγεται στις “Βάκχες” η απάντηση είναι μία: όταν εκείνη γίνεται ακόλουθος του Διονύσου, μετατρέπεται, δηλαδή, σε Βάκχη. Αυτή η ιδιότητα είναι που προκαλεί το μεγαλύτερο δέος διαχρονικά στους θεατές: η όψη μιας γυναίκας που αφήνει τη ζωή της για να λατρέψει μία θεότητα, που ζει στο βουνό, θηλάζει ζώα, φορά στεφάνια από κισσό στο κεφάλι και δέρμα ελαφιού στην πλάτη και διακατέχεται από ιερή μανία. Τέτοια μανία ώστε να μην αναγνωρίζει το σπλάχνο της και να περιφέρει το κομμένο κεφάλι του στην πόλη.

Το διαμελισμένο σώμα φαίνεται να αφορά ιδιαίτερα τον σκηνοθέτη, ο οποίος θέτει καίρια και επίκαιρα ερωτήματα: “Αν αυτό που διαμελίζεται επί σκηνής είναι το άνοιγμα στην ετερότητα, αυτό σημαίνει άραγε ότι έχει πια χαθεί για μας η προοπτική, μέσα από μια μια πράξη συλλογική, να ανοίξουμε στο Άλλο, το δικό μας και του κόσμου; Τα κομμάτια μας δεν θα συνδεθούν ποτέ ξανά; Είμαστε καταδικασμένοι, όπως ο Πενθέας, να ζούμε περίκλειστοι στην καλά οχυρωμένη ατομικότητά μας, αλλιώς θα διαμελισθούμε; Ο καταιγισμός των εικόνων στο διαδίκτυο, οι φυσικές καταστροφές, οι βόμβες, τα ακρωτηριασμένα σώματα και τα νεκρά παιδιά στα media, οι άψυχες και νεκρές selfie, οι ανεξέλεγκτες ροές δεδομένων, ανθρώπων, προϊόντων -άραγε δεν αντέχουμε πια την πνευματικότητα, την υπερβατικότητα, την ανάταση, επειδή ο μόνος θεός που μπορούμε να καταλάβουμε είναι ο θεός της παλαιάς διαθήκης, ο θεός εκδικητής, ο θεός τιμωρός; Αυτός είναι που μας αξίζει;  Ή μήπως το διαμελισμένο σώμα είναι ταυτόχρονα ένα παζλ που μπορεί να συμπληρωθεί, είναι μια κατασκευή που μας δείχνει τα μέλη της, ένα θέαμα; Και εξαρτάται από εμάς, τους θεατές, αν και πώς θα το συναρμολογήσουμε;”

Τον ρόλο του Διονύσου ερμηνεύει ο Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης. Ως Πενθέα θα δούμε τον Αργύρη Πανταζάρα, ως Αγαύη την Αλεξία Καλτσίκη και ως Κάδμο τον Θέμη Πάνου. Τον ρόλο του Τειρεσία ερμηνεύει η Μαριάννα Δημητρίου και οι Γιάννης Κόραβος, Διονύσης Πιφέας και Φώτης Στρατηγός υποδύονται τους Αγγελιαφόρους. Τον Χορό συναποτελούν οι: Μαργαρίτα Αλεξιάδη, Στελλίνα Βογιατζή, Χρυσιάννα Καραμέρη, Ελένη Κουτσιούμπα, Μαρία Κωνσταντά, Κλεοπάτρα Μάρκου, Ελένη Μολέσκη, Ειρήνη Μπούνταλη, Τζωρτζίνα Παλαιοθόδωρου, Ιοκάστη-Αγαύη Παπανικολάου, Θάλεια Σταματέλου, Δανάη Τίκου. Μουσικοί επί σκηνής: Θοδωρής Βαζάκας, Μαρία Δελή, Αλέξανδρος Ιωάννου, Γιάννης Καΐκης.
 

Τρέιλερ: © Πάτροκλος Σκαφίδας