Οδηγώντας επί του δρόμου Καλουδιανών-Χρυσοσκαλίτισσας για να φτάσουμε στο μαγικό Ελαφονήσι Χανίων, την προσοχή μας τραβά ένα τοπίο με λόφους σαν πυραμίδες, ασυνήθιστο για τα ελληνικά δεδομένα, που μας ταξιδεύει νοερά στην Καππαδοκία. Μπαίνουμε στο χωριό Ποταμίδα Κισάμου, στην κοιλάδα του πολύ ορμητικού ποταμού Τυφλού που παρασύρει τα πάντα στο πέρασμά του (γι’ αυτό ονομάζεται Τυφλός) και αυτές οι "καμινάδες των νεράιδων" όπως αποκαλούνται και οι φυσικές πυραμίδες της Καππαδοκίας, μας οδηγούν κοντά τους.
Περνάμε από την εκκλησία της Αγίας Άννας, δίπλα στην οποία λειτουργούσε το σχολείο του χωριού, από το 1928 που χτίστηκε μέχρι το 1994, όταν αποφασίστηκε τα παιδιά να παρακολουθούν το εξατάξιο σχολείο του Δραπανιά. Σήμερα το κτήριο λειτουργεί ως Μουσείο Σχολικής Ζωής, με εκθέματα από μια άλλη μαθητική εποχή με πλούσιο αρχειακό υλικό και μια αυλή που έχει διαμορφωθεί σε παιδική χαρά. Η πρόσβαση είναι εύκολη για να προσεγγίσουμε αυτές τις φυσικές πυραμίδες που στην κρητική διάλεκτο ονομάζονται "Κωμόλιθοι".
Μπροστά μας απλώνεται μια αλάνα, ένα μεγάλο οικόπεδο σκεπασμένο με σανό. Περήφανα άλογα βόσκουν με φόντο αυτούς τους άγονους λόφους, εντελώς γυμνοί στη βάση και στα πλάγια, με μικρές τούφες βλάστησης μόνο στις κορυφές τους. Το φαινόμενο είναι ακόμη πιο εντυπωσιακό αν αναλογιστούμε πως το γειτόνεμα του χωριού με το ποτάμι χαρίζει πλούσια βλάστηση στα χωράφια και τα βουνά όλες τις εποχές του χρόνου.
Σκαρφαλώνουμε σ’ αυτές τις γεωπυραμίδες που αποτελούνται από αργιλικά πετρώματα που με την πάροδο του χρόνου και τη διάβρωση από τον άνεμο και το νερό, έχουν σμιλευτεί σε αυτά τα κωνικά σχήματα, που έχουν στεγανοποιηθεί αριστοτεχνικά. Έχοντας αυτή την ιδιότητα, πριν την εποχή του τσιμέντου, οι κάτοικοι των γύρω περιοχών έσπευδαν στους λόφους για να χρησιμοποιήσουν αυτό το ιδιαίτερο "κοίτασμά" για τη στεγανοποίηση των στεγών των σπιτιών τους.
Μιλάμε βέβαια, για ένα "κοίτασμα φυσικής ομορφιάς” που η αξία του έγκειται στη διατήρηση του. Οι Κωμόλιθοι συνοδεύονται από μια πληθώρα επιστημονικών στοιχείων που τους χαρίζουν, δικαίως, το χρίσμα του διατηρητέου μνημείου της φύσης.
Ολλανδοί επιστήμονες ήδη από την δεκαετία του 70′ ανακάλυψαν ότι ο σχηματισμός αυτός σχετίζεται με την εξέλιξη του κλίματος σε όλη την Μεσόγειο και τοποθέτησαν τον αρχικό σχηματισμό των κοιτασμάτων στο όριο της Τορτόνιας και Μεσσήνιας χρονικής βαθμίδας, δηλαδή πριν 7,2 εκατομμύρια χρόνια.
Επιπλέον, Γερμανοί επιστήμονες ανακάλυψαν τη δεκαετία του 90′ πολλά θαλάσσια απολιθώματα και κυρίως αρκετά είδη καρχαρία της Τορτονίου περιόδου μήκους πάνω από 15 μέτρα, γεγονός που συνηγορεί πως πρόκειται για υπολείμματα αρχαίου βυθού. Το πανεπιστήμιο Κρήτης σε έρευνες που πραγματοποιήσε στα εργαστήρια του τμήματος ορυκτών πόρων, κατέδειξε ότι τα ομοιόμορφα ιζήματα από τα οποία αποτελούνται οι Κωμόλιθοι, που ονομάζονται ιλυόλιθοι, με μέγεθος από 1 ως 20 χιλιοστά του χιλιοστού και με κύριο συστατικό το μοντμοριλλονίτη, που έχει την ιδιότητα όταν λαμβάνει νερό στην δομή του να διογκώνεται, εκτός από σιδηροπυρίτη περιέχουν και ίχνη χρυσού.
Περπατήσαμε για λίγη ώρα ανάμεσα στους Κωμόλιθους, χαζεύοντας τα χρώματα του ηλιοβασιλέματος που έβαφαν εκείνη την ώρα τον ουρανό σε ροζ αποχρώσεις, εδώ που σε ηλικία 13 χρόνων έπαιξε για πρώτη φορά θέατρο ο Μάνος Κατράκης, σύμφωνα με μια δικιά του ομολογία στο λυκειάρχη Γεώργιο Κωνσταντουλάκη. Ο γνωστός ηθοποιός που έζησε τα παιδικά του χρόνια στο διπλανό συνοικισμό Παπαδιανά (εκεί υπάρχουν και τα ερείπια του πατρικού του σπιτιού) ανακηρύχτηκε από τους Ποταμιδιανούς επίτιμος δημότης της κοινότητάς τους κατά το 1981 και επίτιμο μέλος του μορφωτικού συλλόγου της Ποταμίδας "Αναγέννηση".
Η σαγήνη των Κωμόλιθων θα σας παρασύρει χωρίς αμφιβολία. Μια εικόνα που το 2016 η NASA δημοσίευσε ως φωτογραφία της ημέρας (Earth Science Picture of the Day) στην ιστοσελίδα της αλλά εμείς μπορούμε να απολαύσουμε από κοντά και να βιώσουμε την ενέργεια αυτών των δημιουργημάτων της φύσης με τη χαρακτηριστική γεωδομή.
