Τοπία τουρισμού για την αρχιτεκτονική της νέας εποχής

Φαντάζεσαι την εποχή που θα παραθέριζες σε ένα πλωτό μπάνγκαλοους-σημαδούρα, θα έκανες ελεύθερο κάμπινγκ χωρίς πρακτικές σκοτούρες, θα έκλεινες δωμάτιο με θέα μόνο (αλλά μόνο) στα αστέρια; Με θέμα προνομιακό για διαπραγμά­τευση, τα «Τοπία τουρισμού», η ελληνική συμμετοχή στην τελευταία Μπιενάλε αρχιτεκτονικής της Βενετίας, κέρδισε τα βλέμματα δεκάδων χιλιάδων επισκεπτών. Από τις 27/3 καταφθάνει στο Μουσείο Ακρόπολης.

«Η αποδοχή της ελληνικής συμμετοχής ήταν πολύ­ θετική», μου έλεγε ο Γιάννης Αίσωπος, ο εθνικός επίτροπος της Ελλάδας για τη 14η Μπιενάλε αρχιτεκτονικής της Βενετίας. «Το θέμα “Τοπία Τουρισμού: Ανακατασκευάζοντας την Ελλάδα” είναι κρίσιμο τόσο για τη χώρα και την οικονομία της όσο και για τους αρχιτέκτονες. Για την αρχιτεκτονική κοινότητα είναι σημαντική η συζήτηση για ένα νέο παράδειγμα στη συνθήκη της μετά την κρίση εποχής. Καλούμαστε να ξανασκεφτούμε ζητήματα όπως η σχέση με τη φύση και το περιβάλλον, οι περιορισμένοι πόροι, η αναζήτηση του λιγότερου».

Από τις 27/3 η ελληνική συμμετοχή θα φιγουράρει όπως την είδαν οι επισκέπτες της Μπιενάλε, και μάλιστα με ελεύθερη είσοδο, στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων του Μουσείου Ακρόπολης. Διόλου τυχαίος ο χώρος παρουσίασης: ένα σύγχρονο αρχιτεκτονικό και πολιτιστικό τοπόσημο της χώρας, το οποίο «συμμετέχει» και στην αρχειακή ενότητα της έκθεσης.

Πώς ανταποκρίθηκε, λοιπόν, φέτος η Ελλάδα μέσα από το πεδίο του τουρισμού στο γενικό θέμα «Αφομοιώνοντας τη νεωτερικότητα 1914-2014» που έθεσε ο Ρεμ Κούλχας; Με μια διπλή αφήγηση, η οποία ξεδιπλώνεται μέσα από εικόνες του χθες και του σήμερα και προτάσεις για το αύριο. Στην καρδιά της έκθεσης 15 έργα σε μακέτες καταθέτουν ιδέες για μια παραθαλάσσια τουριστική κατοίκηση στο Αιγαίο ή το Ιόνιο, πάνω σε διαφορετικού ύψους ξύλινα βάθρα.

Οι αμφίβιες πορτοκαλί αποικίες παραθεριστών, με μηδενικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, του Ζήση Κοτιώ­νη κλέβουν εύκολα το βλέμμα. Τα πλωτά μπάνγκαλοους-σημαδούρες υπάρχει το σκεπτικό να μεταφέρονται σε μακρινές παραλίες από ένα φέριμποτ. Άλλωστε, η σχέση της αρχιτεκτονικής με τη φύση σε επίπεδο απόλαυσης ή και ειρωνείας είναι μία από τις τρεις βασικές θεματικές στις αναζητήσεις των συμμετεχόντων.

Στα «Καταφύγια του Σπένγκλερ», λ.χ., το Γραφείο Αντονά σαρκάζει την κατασκευασμένη από τον άνθρωπο «πρωτογονική» κατοίκηση της φύσης διαμορφώνοντας μίνιμαλ εξοχικά-καταφύγια στη νησίδα Πέτασι κοντά στην Ύδρα.

Από τις ενδιαφέρουσες περιπτώσεις, το Con-tour της Τεταμένης Αρχιτεκτονικής Νημίωση/ΤΑΝ αντιμετωπίζει το σώμα του ξενοδοχείου ως μια σύγχρονη «ξερολιθιά» που ελίσσεται κι εντάσσεται απόλυτα στο ημι-άνυδρο περιβάλλον. «Ανήκει σε μια σειρά έργων τα οποία, σε αντίθεση με τη συνήθη πρακτική της δημιουργίας κτιρίων που εξαφανίζονται στο τοπίο, αναζητούν μια πιο γενναία στην κλίμακά της χειρονομία», σημειώνει ο Γιάννης Αίσωπος.

Με αντίστοιχες αναζητήσεις, την προσοχή μας κέρδισαν επίσης το «Ως αν» των Buerger Katsota Αrchitects, που σχολιάζει την τουριστική αστικοποίηση του κυκλαδίτικου τοπίου μέσα από έναν 88 ορόφων πύργο με κατοικίες που αναδύεται από τη θάλασσα. το «Bedrock» των Χριστίνας Λουκοπούλου, Ηρώς Μπερτάκη και Κωστή Πανηγύρη, ένα ξενοδοχείο που ξεπροβάλλει σαν οριζόντια πλάκα με ανοίγματα θέας όχι προς τη θάλασσα, αλλά προς τον ουρανό. και ο «Μηχανισμός αναίρεσης» των Αλεξάνδρας Βούγια, Θεοδόση και Πλάτωνα Ησαΐα, ο οποίος προτείνει μια υποδομή που θα έκανε πιο εύκολη υπόθεση την ελεύθερη κατασκήνωση σε μια παραλία και παράλληλα καταθέτει έναν προβληματισμό για τη στάση του αρχιτέκτονα απέναντι στην ανηλεή εκμετάλλευση και την ιδιωτικοποίηση που επιβάλλει η σύγχρονη οικονομία.

Δεν λείπουν οι προτάσεις για την επανακατοίκηση εγκαταλειμμένων κι ερειπωμένων ξενοδοχείων, όπως το «The Naxos ruin» του Studio Angelidakis και το καμουφλαρισμένο με φυσική φορεσιά «Saladi Ηοtel» στην Πελοπόννησο από τους Πορτογάλους AZPML. «Ο τουρισμός έχει πάντα να κάνει με την αλληλεπίδραση, το πώς μας βλέπουν οι ξένοι και πώς εμείς παρουσιαζόμαστε σε αυτούς. Ήθελα να δω αυτήν τη συνύπαρξη και στο κομμάτι των προτάσεων αρχιτεκτονικής για την Ελλάδα», υπογραμμίζει το σκεπτικό της συμμετοχής και ξένων γραφείων ο εθνικός επίτροπος.

Στους τοίχους γύρω από τις μακέτες μια σειρά από εικόνες και αρχιτεκτονικά σχέδια επιχειρούν να μας ταξιδέψουν στα τοπία τουρισμού της περιόδου 1914-2014, σε αρχαιολογικούς χώρους και παραδοσιακούς οικισμούς, υποδομές κι εμβληματικά ξενοδοχεία (από το ιστορικό «Ποσειδώνιο» στις Σπέτσες και τα «Ξενία» του Κωνσταντινίδη μέχρι τα «Costa Navarino» και «Amanzoe»), ελαιώνες και παραλίες.

Στο πλαίσιο της έκθεσης, μάλιστα, αρχιτέκτονες, φορείς κι επιχειρηματίες του τουρισμού θα συζητήσουν σε μια ημερίδα για την αρχιτεκτονική και το νέο παράδειγμα τουριστικής ανάπτυξης. «Όλες αυτές οι προτάσεις προσπαθούν να αναζητήσουν μια άλλη λογική σε σχέση με την τουριστική ανάπτυξη και πώς αυτή θα εκφραστεί μέσα από την αρχιτεκτονική. Συζητούν βασικά κλισέ, όπως η θέα, κι επιζητούν τη δημιουργία συλλογικοτήτων. Να δούμε πώς ο τουρισμός δεν θα είναι ένα άθροισμα επισκεπτών που συνυπάρχουν χωρικά, αλλά πώς θα φέρει αυτούς τους ανθρώπους ξανά κοντά».